2006: Χρονιά προκλήσεων και αβεβαιότητας για την ελληνική γεωργία

Κάποιοι μίλησαν για την αρχή του τέλους της ελληνικής γεωργίας. Άλλοι έκαναν λόγο για μια καινούργια αφετηρία. Πάντως, η λέξη πρόκληση ήταν πανταχού παρούσα το 2006 και η αβεβαιότητα για το μέλλον το κύριο συστατικό στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας στη χώρα μας.

Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που αναζήτησαν τις νέες ισορροπίες και τις νέες ευκαιρίες. Αρκετοί εγκατέλειψαν. Οι περισσότεροι από τους εναπομείναντες βρίσκονται σε "κατάσταση αναμονής". Η παραγωγή μειώθηκε. Εκτάσεις έμειναν ακαλλιέργητες. Τιμές και εισόδημα, παρά τους δείκτες και τις στατιστικές, συρρικνώθηκαν. Η αβεβαιότητα συνέχιζε και συνεχίζει να περιδιαβαίνει τις περιοχές της υπαίθρου.

Το 2006 ήταν η πρώτη χρονιά εφαρμογής της καινούργιας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) στην ελληνική αγροτική οικονομία. Μιας χρονιάς, που μαζί με τις επόμενες δύο-τρεις που θα ακολουθήσουν, θα θέσουν σε νέες βάσεις το όλο οικοδόμημα που ονομάζεται (ή ενδεχομένως να ονομαζόταν) ελληνική γεωργία.

Σίγουρα το 2006 αποτέλεσε τη χρονιά, που ξεκίνησε το "στριπτίζ" του αγροτικού τομέα, καθώς ο ένας μετά τον άλλο άρχισαν να ξεγυμνώνονται οι παλιοί "μύθοι" και τα διάφορα "ευφυολογήματα".  Από τον πρώτο κιόλας χρόνο εφαρμογής της νέας ΚΑΠ, άρχισαν να γίνονται εμφανείς οι πραγματικές διαστάσεις ενός τομέα, που για δεκαετίες στηρίχθηκε κατά βάση στις κοινοτικές ενισχύσεις και επιδοτήσεις, στην κρατική "θαλπωρή" και σε πολιτικές τακτικές στρουθοκαμήλου.

Χρειάστηκαν ελάχιστοι μόνο μήνες για να εγκαταλειφθούν κραταιές άλλοτε καλλιέργειες, όπως για παράδειγμα εκείνες του καπνού και των τεύτλων. Για να φανεί ότι μέχρι τώρα η μόνη βάση στήριξης τους ήταν οι κοινοτικές επιδοτήσεις και ο προστατευτισμός.

          Όσο ολέθριες και εάν ήταν οι αποφάσεις της κυβέρνησης - τα καλοκαίρια του 2004 και του 2005 - για να ακολουθηθεί με τη νέα ΚΑΠ το μοντέλο των ατομικών ιστορικών δικαιωμάτων και η πλήρης αποσύνδεση των κοινοτικών επιδοτήσεων από την παραγωγή των προϊόντων, άλλο τόσο συνέβαλαν - και τα αμέσως προσεχή χρόνια θα συμβάλουν - στην αποκάλυψη της στρέβλωσης που είχε συμβεί τις τελευταίες δεκαετίες στον πρωτογενή τομέα της ελληνικής οικονομίας.

Ο ένας μετά τον άλλον οι παλιοί μύθοι καταρρίπτονται. Οι πραγματικοί αγρότες δεν υπερβαίνουν πλέον τους 100.000. Η πραγματική παραγωγή στα πρώην επιδοτούμενα προϊόντα χάνει τον "αέρα" της και τα "φουσκώματά" της. Οι τιμές δεν είναι προϊόν συναλλαγής, με "ρήτρα" κοινοτικών επιδοτήσεων. Η χρήση των εισροών (λιπάσματα, φυτοφάρμακα, σπόροι κ.α.) συρρικνώνεται, αφού πια έχει να κάνει με το πραγματικό κόστος και τον πραγματικό τζίρο. Οι συνεταιριστικές οργανώσεις στο ρόλο του "ατζέντη", του "τροχονόμου επιδοτήσεων", με ορίζοντα "πιστοποιητή". Ο συνδικαλισμός άφωνος και αμήχανος, χωρίς κοινοτικές επιδοτήσεις.

Και η πολιτεία ; Η πολιτεία στο ρόλο του διεκπεραιωτή των "τσεκ" της νέας ΚΑΠ, να ασχολείται από το πρωί μέχρι το βράδυ πως θα μοιραστούν νωρίτερα "δύο γαιδάρων άχυρα". Αγροτική πολιτική, σχεδιασμός, θεσμικές παρεμβάσεις, στρατηγική ανάπτυξης της υπαίθρου και άλλα …δευτερεύοντα, υποκλίνονται και μπαίνουν στο περιθώριο μπροστά στο πως θα δοθούν νωρίτερα, ταχύτερα, γρηγορότερα και "περισσότερα" από τους μέσους όρους προηγούμενων εξαετιών, δεκαετιών, επταετιών κ.α. οι επιδοτήσεις, που πλέον δεν έχουν καμία σχέση με την παραγωγή και οι δικαιούχοι τους μπορεί να μην έχουν καμία σχέση με την γεωργία.

Στυφή πραγματικά γεύση αφήνει πίσω του ο προηγούμενος χρόνος. Είναι η εικόνα μιας κυβέρνησης που αρκείται στη διαχείριση μια γραφειοκρατικής διαδικασίας αιτήσεων, ενστάσεων, έκδοσης τίτλων δικαιωμάτων, παρατάσεων προθεσμιών, προκαταβολών, ατόκων δανείων και νέων προκαταβολών. Το υπουργείο των Επιδοτήσεων  - καμία σχέση με υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων - αναλώνει όλη του τη δυναμική στη διαχείριση του παρεπόμενου της νέας ΚΑΠ.

Είναι η εικόνα της μείζονος αντιπολίτευσης να εγκαλεί την κυβέρνηση για καθυστέρηση στην καταβολή των επιδοτήσεων και κενά στο χειρισμό της γραφειοκρατικής διαδικασίας. Είναι η εικόνα των υποτιθέμενων οικονομικών οργανώσεων των αγροτών να αλληλοσυγχαίρονται με την κυβέρνηση για τη συμβολή τους στη διεκπεραίωση της γραφειοκρατικής διαδικασίας και μάλιστα με το αζημίωτο.

Είναι η εικόνα των αγροτών που οι μεν ίσως και λόγω ηλικίας, αλλά και του αδιεξόδου, να αρκούνται στο ετήσιο τσεκ και να αποχωρούν σιγά-σιγά. Και των δε, που ίσως και γιατί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς, να συνεχίζουν την αγροτική δραστηριότητα, χωρίς όμως να βλέπουν φως στο βάθος του τούνελ.

Αυτή, όμως, είναι η μια όψη - η επιδοτούμενη - της ελληνικής γεωργίας. Στον αντίποδα, αν και εξακολουθεί να παραμένει μειοψηφική, υπάρχει και η άλλη ελληνική γεωργία, που ποτέ δεν είχε να κάνει με τις κοινοτικές επιδοτήσεις ή που την άγγιζαν ελάχιστα. Αυτή συνεχίζει στους ρυθμούς που ήξερε και ίσως καλύτερα. Αγωνιά, όμως και αυτή με τη σειρά της, καθώς καθημερινά βλέπει το ενδιαφέρον να είναι εστιασμένο και πάλι στις επιδοτήσεις.

Συνεχώς η μερίδα αυτή, αλλά και όσοι ενδιαφέρονται πραγματικά για τον πρωτογενή τομέα θέτουν ερωτήματα όπως : Τι παράγουμε, πως το παράγουμε, για ποιους παράγουμε, τι θα κάνουμε με το κόστος παραγωγής, πως θα ενσωματώσουμε τη νέα τεχνολογία, πως θα πουλήσουμε, που θα πουλήσουμε, σε ποιους θα πουλήσουμε ; Ερωτήματα, που δεν απασχολούν όσους συνεχίζουν να διαχειρίζονται τις επιδοτήσεις.

Και ίσως να μην απασχολούν όλους εκείνους που με τον άλφα ή βήτα τρόπο υποτιμούν και απαξιώνουν τον πρωτογενή τομέα. Λες και η χώρα μας πουλάει μόνο υψηλή τεχνολογία, ακριβού επιπέδου υπηρεσίες και πέραν των βιομηχανιών τροφίμων και ποτών έχει να επιδείξει πάρα πολλές σημαντικές βιομηχανίες στο δευτερογενή τομέα. Λες και το τρόφιμο έπαψε να είναι στρατηγικό προϊόν. Λες και μόνο στους άλλους και όχι σε εμάς, φέρνει προστιθέμενη αξία.

Επειδή ορισμένοι θεώρησαν ότι το κείμενο αυτό που διαβάζουν θα ήταν απολογισμός του 2006 στον αγροτικό τομέα, για να μην τους αδικήσουμε ας τα πούμε περιγραφικά : Η καπνοκαλλιέργεια εγκαταλείφθηκε. Καπνομάγαζα και επιχειρήσεις καπνού έκλεισαν. Καινούργιο κοινοτικό καθεστώς στη ζάχαρη. Δύο από τα 5 εργοστάσια ζάχαρης έκλεισαν. Τελείωσε τυπικά το Γ΄ ΚΠΣ. Ούτε το 60% των χρημάτων δεν αξιοποιήθηκε μέσα στην επταετία. Αλλά και εκείνα που απορροφήθηκαν που πήγαν ; Το βαμβάκι "νικήθηκε" από τον καιρό. Οι εκκοκκιστικές επιχειρήσεις κλυδωνίζονται. Τα σταφύλια, η σταφίδα και το ελαιόλαδο νικήθηκαν από τις τιμές. Η γρίπη των πτηνών έδειξε τα δόντια της στην πτηνοτροφία. Τώρα κάποιοι ανακάλυψαν και το καρτέλ του γάλακτος.

Το έλλειμμα στο εμπορικό γεωργικό ισοζύγιο συνέχισε την ανηφόρα. Το αγροτικό εισόδημα αυξήθηκε κατά τι, γιατί λιγότεροι άνθρωποι μοιράστηκαν την ίδια ή και μικρότερη πίττα. Τα δημητριακά πουλήθηκαν όσο-όσο όταν οι τιμές τους στις διεθνείς αγορές έκαναν ράλι ανόδου. Ενεργειακά φυτά ακούμε και ενεργειακά φυτά δεν βλέπουμε. Οι μονάδες, πάντως, βιοκαυσίμων φτιάχνονται κοντά σε λιμάνια για να έρχεται η ξένη πρώτη ύλη.

Και τρούφες με μέλλον ακούμε και συμβολαιακές γεωργίες και πιστοποιήσεις και ποιοτικά προϊόντα και καινοτόμες (προσοχή κύριε διορθωτά όχι κενοτόμες) λύσεις ακούμε. Που τις βλέπουμε όμως είναι το θέμα. Όσο για κάτι αγροτουρισμούς, μητρώα αγροτών, τοπικά κέντρα αγροτικής ανάπτυξης, γεωργικά επιμελητήρια, διαπιστευμένους αγροτικούς συμβούλους, πολιτικές γης, γεωργική έρευνα και αναδιαρθρώσεις παραγωγής, μην είστε βιαστικοί. Υπάρχουν και άλλα χρόνια μπροστά μας.

Α ! και κάτι τελευταίο : Το 2006 τελείωσε, αλλά όλες οι κοινοτικές επιδοτήσεις δεν μοιράστηκαν ακόμα και η …κακιά Ευρωπαϊκή Επιτροπή μας απειλεί να τις κόψει γιατί δεν έχουμε ούτε Μητρώα, ούτε γεωγραφικό σύστημα αναγνώρισης αγροτεμαχίων, ούτε αξιόπιστο Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Επιδοτήσεων (ΟΣΔΕ).  Πάντως για όλα αυτά το 2006 "τη βγάλαμε καθαρή" : Κάτι κοινοτικά …ψιλοπρόστιμα 477 εκατ. ευρώ φάγαμε, για τα οποία όπως πάντα φταίει η προηγούμενη κυβέρνηση. Καλή χρονιά να έχουμε.

Στέλιος Σαράντης