Λίπανση βαμβακιού

Η λίπανση δεν αποτελεί ξεχωριστό κομμάτι της βαμβακοκαλλιέργειας, απλά είναι ένα κομμάτι της αλυσίδας της τεχνικής της καλλιέργειας του βαμβακιού.Τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκαν μεγάλες αλλαγές στην παραγωγή του βαμβακιού, στη χώρα μας, όπως:

• Υψηλότερες αποδόσεις.

• Μονοκαλλιέργεια, εντατική χρήση εδαφών.

• Χρήση ρυθμιστών αύξησης και αποφυλλωτικών.

• Άρδευση με σταγόνες.

• Απαίτηση της αγοράς για ποιοτικό βαμβάκι.

• Εκμηχάνιση καλλιέργειας.

• Απαίτηση για μείωση του κόστους παραγωγής

Έχοντας υπόψη όλες αυτές τις σημαντικές αλλαγές, προσπαθήσαμε να κάνουμε μια διερεύνηση του θέματος της λίπανσης του βαμβακιού. Εκμεταλλευόμενοι πληροφορίες από διεθνείς και ελληνικές πηγές, επιχειρήσαμε μια νέα προσέγγιση στο θέμα της λίπανσης, με γνώμονα τη φυσιολογία του βαμβακιού, την ορθολογικότερη χρήση των λιπασμάτων και την πρακτική εφαρμογή των οδηγιών.
Η λίπανση απαιτεί μια δαπάνη της τάξης των 15-20 ευρώ/στρ., συνεπώς επηρεάζει καθοριστικά το κόστος παραγωγής.
 

Άζωτο

Αποτελεί το πιο σημαντικό θρεπτικό στοιχείο για το βαμβάκι. Το ύψος που θα έχουν τα φυτά, η απόδοση σε σύσπορο επηρεάζονται σημαντικά από το άζωτο. είναι βασικό συστατικό των πρωτεϊνών, που διαδραματίζουν σημαντικότατο ρόλο στις διαδικασίες της αναπνοής και φωτοσύνθεσης. Γι’ αυτό, αν θέλουμε να εφαρμόσουμε ένα σύστημα παραγωγής με χαμηλό κοστολόγιο, μπορούμε να παραβλέψουμε όλα τα άλλα στοιχεία, όχι όμως το άζωτο.
Οι ανάγκες του βαμβακιού σε θρεπτικά γενικά, αλλά ειδικότερα σε άζωτο αρχίζουν να αυξάνονται μετά την 40ή μέρα από το φύτρωμα. Το άζωτο βρίσκεται σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στα φύλλα πριν από την άνθηση, αλλά μετά την έναρξη της καρποφορίας οι μεγάλες συγκεντρώσεις εμφανίζονται στο σπόρο.
Μέχρι τις αρχές Αυγούστου, το άζωτο είναι συγκεντρωμένο στα φύλλα. Με την έναρξη όμως σχηματισμού των καρυδιών, διοχετεύεται όλο στα καρύδια (σπόρος). Στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου τα καρύδια συγκεντρώνουν το 52% του ολικού αζώτου.
 
Συμπτώματα έλλειψης αζώτου

Επειδή το άζωτο αποτελεί βασικό συστατικό του φυτού, η έλλειψη προκαλεί καχεξία και μείωση του ύψους του. Τα φύλλα γίνονται στην αρχή κίτρινα και αργότερα, καθώς ακολουθεί πρόωρη γήρανση γίνονται κοκκινωπά. Το στέλεχος των φυτών είναι αδύνατο και καθώς τα φυτά δεν αναπτύσσουν πλάγια διακλάδωση έχουν σχήμα σαν "οδοντογλυφίδα".
Η συγκράτηση χτενιών μειώνεται και συχνά παρατηρούμε στο έδαφος μεγάλους αριθμούς νεαρών χτενιών.

 
Το άζωτο στο έδαφος

Το άζωτο πρέπει να εφαρμόζεται κάθε χρόνο, γιατί τα αποθέματα στο έδαφος είναι πολύ μικρά, επειδή το στοιχείο αυτό εύκολα χάνεται από το έδαφος, με τα νερά της άρδευσης ή της βροχής ή με τη δράση των μικροοργανισμών. Γι’ αυτό, η λίπανση με άζωτο είναι τόσο σημαντική. Στην Αμερική που γίνεται επιχειρηματική καλλιέργεια, οι παραγωγοί το πρώτο πράγμα που ελέγχουν είναι αν τα επίπεδα του αζώτου είναι ικανοποιητικά για την αναμενόμενη απόδοση.

Για να καταλάβουμε όμως πώς λειτουργεί το άζωτο, πρέπει να λάβουμε υπόψη τα εξής:

Το άζωτο βρίσκεται σε δύο μορφές, σαν NO₃^- - N (νιτρικό άζωτο), αρνητικά φορτισμένο και σαν NH₄⁺ - N (αμμωνιακό άζωτο), θετικά φορτισμένο. Τα σωματίδια του εδάφους (άργιλος) είναι αρνητικά φορτισμένα. Όπως είναι γνωστό, το θετικό έλκεται από το αρνητικό, σαν μαγνήτης. Πάνω σε αυτόν τον κανόνα στηρίζεται ολόκληρη η επιστήμη που μελετάει τη δράση των λιπασμάτων στο έδαφος.

Το νιτρικό λοιπόν άζωτο δεν προσκολλάται στο έδαφος. Το φυτό επίσης προτιμάει να απορροφάει το νιτρικό άζωτο. Γι’ αυτό το λόγο τα λιπάσματα που περιέχουν πολύ νιτρικό άζωτο είναι τα λεγόμενα "γρήγορα", γιατί δρουν ταχύτατα. Αλλά τι συμβαίνει με το αμμωνιακό (NH₄⁺) άζωτο; Το αμμωνιακό είναι θετικά φορτισμένο άζωτο, με αποτέλεσμα να "κολλάει" στο έδαφος. Έτσι, δεν ξεπλένεται εύκολα και έχει μεγάλη διάρκεια δράσης, γι’ αυτό είναι το αγαπημένο άζωτο των καλλιεργητών.

Θα αναρωτηθείτε και για ποιο λόγο το αμμωνιακό άζωτο να είναι το αγαπημένο των καλλιεργητών, αφού το βαμβάκι δεν προτιμάει να απορροφάει αμμωνιακό άζωτο;

Την απάντηση τη δίνουν δυο είδη βακτηρίων, τα Nitrosomonas και Nitrobacter. Αυτά τα βακτήρια τρέφονται με αμμωνιακό άζωτο και το μετατρέπουν σε νιτρικό άζωτο (το αγαπημένο άζωτο των φυτών). Η διαδικασία ολόκληρη αποτελεί τη βάση της θρέψης των φυτών και ονομάζεται νιτροποίηση.

Το άριστο περιβάλλον γι’ αυτή τη δουλειά είναι το pH 5,5 - 7,8. Όταν το έδαφος έχει pH έξω από αυτή τη περιοχή, η διαδικασία της νιτροποίησης είναι αργή.

Αλλά τι γίνεται όμως με την ουρία; Η ουρία είναι μια άλλη μορφή αζώτου, η οποία ακολουθεί τον ίδιο δρόμο με το αμμωνιακό άζωτο.

Περιορισμοί στη χρήση του αμμωνιακού αζώτου

Από αυτά που είπαμε, όλα φαίνονται σχεδόν τέλεια στο αμμωνιακό άζωτο. Άρα λύσαμε το πρόβλημα και θα πρέπει να χρησιμοποιούμε μόνο αυτή τη μορφή αζώτου; Όχι, υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί.

Σε εδάφη με υψηλό pH, π.χ. πάνω από 8, το αμμωνιακό αντί να μετατραπεί σε νιτρικό μετατρέπεται σε αμμωνία, το γνωστό αέριο, το οποίο δεν μπορεί να απορροφηθεί από τα φυτά.

Σε pH = 8, η ποσότητα της σχηματισμένης αμμωνίας είναι 10 φορές μεγαλύτερη από ό,τι σε pH = 7, ενώ σε pH = 10 η αμμωνία είναι 100 φορές περισσότερη από ό,τι σε pH = 7.

Αν, για παράδειγμα, ρίξουμε ένα νιτρικό λίπασμα σε αλατούχο έδαφος, θα έχουμε απώλειες από εξαέρωση σαν αμμωνία από 3% έως 10%, ενώ αν ρίξουμε θειικό αμμώνιο οι απώλειες θα είναι 35-45%.

Προσοχή συνεπώς στα αλατούχα ή νατριωμένα εδάφη με pH υψηλό, πάνω από 8.

Εδαφολογική ανάλυση

Η εδαφολογική ανάλυση για το άζωτο δεν έχει μεγάλη αξία, δεδομένης της κινητικότητας που παρουσιάζει αυτό το στοιχείο. Παρόλα αυτά, καλό είναι να γίνεται κοντά στη σπορά. Από την ποσότητα των νιτρικών που θα βρούμε στο έδαφος και από την αναμενόμενη απόδοση μπορούμε να κανονίσουμε τη λίπανση που θα κάνουμε (πίν. 1).

Πίνακας 1. Δόσεις Ν που πρέπει να εφαρμοστούν, λαμβάνοντας υπόψη
την αναμενόμενη απόδόση και την περιεκτικότητα του εδάφους σε άζωτο.

Για τη δειγματοληψία, πρέπει να πάρουμε για κάθε δυο στρέμματα σχεδόν ένα δείγμα. Ανακατεύουμε τα δείγματα και για κάθε 20 στρέμματα εκτελούμε μια ανάλυση. Έτσι θα έχουμε "αντιπροσωπευτικό" δείγμα.

Προσοχή: Σε μερικές περιοχές το νερό της άρδευσης περιέχει νιτρικά. Εάν βρούμε, για παράδειγμα, 1 ppm νιτρικά είναι σαν να ρίχνουμε 700 gr αζώτου με λίπασμα. Καλό είναι λοιπόν να ελέγξουμε και το νερό της περιοχής.