Περιβαλλοντικό τέλος ή «πράσινο χαράτσι;»
του Κώστα Στέφου (*)

Δημοσιεύτηκε σε ΦΕΚ η πολυαναμενόμενη (από το 2010 παρακαλώ) Κοινή Υπουργική Απόφαση με αριθμό 135275 της ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΥΔΑΤΩΝ αποτελούμενη από τους:

1. Αναπληρωτή Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας
2. Υπουργό Εσωτερικών
3. Υπουργό Οικονομίας και Ανάπτυξης
4. Υπουργό Υγείας
5. Υπουργό Οικονομικών
6. Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών
7. Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

με θέμα "Έγκριση γενικών κανόνων κοστολόγησης και τιμολόγησης υπηρεσιών ύδατος. Μέθοδος και διαδικασίες για την ανάκτηση κόστους των υπηρεσιών ύδατος στις διάφορες χρήσεις του".

Όπως καλώς γνωρίζετε, προσφιλής τακτική του πολιτικού μας προσωπικού ήταν και παραμένει η μεταχρονολόγηση της ανάληψης των ευθυνών και των υποχρεώσεων που απορρέουν από την ενασχόληση τους με τα κοινά.

Βλέπεται ότι ο πολιτικός χρόνος φροντίζει πάντα, να αρχίζει το πολιτικό κόστος από τον επόμενο, τον μεθεπόμενο και πάει λέγοντας και το προς επίλυση πρόβλημα να μεταφέρεται εις το διηνεκές.

Φυσικά ο τελευταίος, εν προκειμένω ελέω μνημονίου, για τους προηγούμενους, πάντα “χαρατσώνει”.

Έτσι συνέβη και εδώ, με τους τηλε-υπερασπιστές των αγροτών να υπερθεματίζουν σε αναθέματα και τους “βαθείς γνώστες” του θέματος να κατακεραυνώνουν την  αναλγησία της Κυβέρνησης. Τόσα συνέδρια, ημερίδες, συσκέψεις. Δεν ενθυμούμαι κανένα τους.

Μάλλον αλλότρια εργολαβία φέρουν εις πέρας ! Αιδώς Αργείοι.

Σκοπός της απόφασης είναι η ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένου του περιβαλλοντικού κόστους και του κόστους υδατικού πόρου, ώστε να επιτυγχάνεται η βιώσιμη χρήση και η βελτίωση της κατάστασης των υδάτων, σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς στόχους και να διασφαλίζεται ο συνταγματικά κατοχυρωμένος δημόσιος χαρακτήρας του νερού ως κοινωνικό αγαθό απολύτως απαραίτητο για τη διαβίωση του ανθρώπου.

Ειδικότερα η απόφαση έχει ως κύριο στόχο να διασφαλίζει:

α) ότι η τιμολογιακή πολιτική για το νερό παρέχει επαρκή κίνητρα στους χρήστες για την αποδοτική χρήση των υδατικών πόρων και,

β) επαρκή συνεισφορά των διαφόρων χρήσεων του νερού στην ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών ύδρευσης, σε ποσοστό που καθορίζεται στα εγκεκριμένα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών, λαμβάνοντας υπόψη, όπου απαιτείται, τις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις της αποκατάστασης καθώς και τις γεωγραφικές και κλιματικές συνθήκες.

Εφαρμόζεται στις υπηρεσίες ύδατος καθώς και στις υπηρεσίες παροχής αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων.

Δεν εφαρμόζεται:

α) στις υπηρεσίες ύδατος για παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας από εσωτερικά επιφανειακά ύδατα και

β) στις απολήψεις ύδατος από πηγάδια / φρέατα, εκτός των απολήψεων από γεωτρήσεις.

"Πάροχοι υπηρεσιών ύδατος":

είναι οι δημόσιοι και δημοτικοί φορείς, οι Δημόσιοι Οργανισμοί, οι Δημόσιες Επιχειρήσεις, τα Ν.Π.Ι.Δ. και λοιποί φορείς, όπως οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ), η Εταιρεία Ύδρευσης & Αποχέτευσης Πρωτευούσης (ΕΥΔΑΠ ΑΕ), η Εταιρεία Ύδρευσης & Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ ΑΕ), η Εταιρεία Παγίων ΕΥΔΑΠ, η Εταιρεία Παγίων ΕΥΑΘ, οι Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΟΕΒ), οι ΟΤΑ Α΄ βαθμού, οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες ύδατος είτε προς άλλους φορείς είτε προς τελικούς χρήστες.

Στη συνέχεια παραθέτω την ανάλυση – επεξήγηση της ορολογίας που ακολουθεί για την πληρέστερη κατανόηση του κειμένου.

"Κοστολόγηση": Είναι η διαδικασία υπολογισμού του συνολικού κόστους των υπηρεσιών ύδατος.

"Χρηματοοικονομικό κόστος": Είναι η οικονομική αποτίμηση του κόστους για όλα τα έργα, τις υποδομές και τις διαδικασίες που είναι απαραίτητες για τις υπηρεσίες παροχής ύδατος, για τις χρήσεις που αναφέρονται στα άρθρα της παρούσης. Το χρηματοοικονομικό κόστος περιλαμβάνει το κόστος κεφαλαίου, το λειτουργικό κόστος, το κόστος συντήρησης και το κόστος διοίκησης.

"Περιβαλλοντικό κόστος": Είναι το κόστος της απόκλισης της κατάστασης των υδάτων από την καλή κατάσταση, η οποία απαιτείται για τη βιώσιμη χρήση του υδατικού πόρου σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς στόχους.

"Κόστος πόρου": Είναι το κόστος άλλων εναλλακτικών χρήσεων του ύδατος, οι οποίες είναι αναγκαίες σε περίπτωση που το Υδατικό Σύστημα (ΥΣ) χρησιμοποιείται πέραν του ρυθμού της φυσικής του αναπλήρωσης.

"Περιβαλλοντικό τέλος": Είναι η οικονομική συνεισφορά του τελικού χρήστη ανά κυβικό μέτρο (μ3) καταναλωθέντος ύδατος, που αντιστοιχεί στο περιβαλλοντικό κόστος και στο κόστος πόρου. Στον υπολογισμό του περιβαλλοντικού τέλους δεν προσμετράται το τυχόν κόστος αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημίας, το οποίο διέπεται από τις διατάξεις του π. δ. 148/2009.

"Συνολικό κόστος": Είναι το άθροισμα του χρηματοοικονομικού κόστους, του περιβαλλοντικού κόστους και του κόστους πόρου των υπηρεσιών ύδατος.

"Ανάκτηση κόστους": Είναι το ποσοστό των συνολικών εσόδων (χρεώσεων προς τους χρήστες υπηρεσιών ύδατος) επί του συνολικού κόστους των υπηρεσιών ύδατος.

"Τιμολόγηση": Είναι η διαδικασία χρέωσης των υπηρεσιών ύδατος από πάροχο υπηρεσιών ύδατος σε άλλους φορείς ή απευθείας στον τελικό χρήστη με βάση την κοστολόγηση των υπηρεσιών ύδατος και την επιδιωκόμενη ανάκτηση κόστους.

Ας κατευθύνουμε το συγκεκριμένο άρθρο προς τη αγροτική χρήση που πρώτιστα μας ενδιαφέρει λόγω αντικειμένου.

Γενικό πλαίσιο παροχής υπηρεσιών ύδατος για αγροτική χρήση

1. Μέσω της τιμολόγησης υπηρεσιών παροχής ύδατος για αγροτική χρήση, καθορίζονται διαδικασίες ανάκτησης του περιβαλλοντικού κόστους και του κόστους πόρου, καθώς και κίνητρα για την ορθολογική διαχείριση των υδάτων, με βάση τη σταδιακή υλοποίηση μετρήσεων απολήψιμης ποσότητας.
2. Οι χρήσεις ύδατος που δύναται να εμπίπτουν στην υπηρεσία παροχής ύδατος για αγροτική χρήση, είναι αυτές που αναφέρονται στην παράγραφο 1 του άρθρου 2 της απόφασης.
3. Κάθε νέο και νόμιμα οργανωμένο συλλογικό δίκτυο καθώς και κάθε υφιστάμενο δίκτυο που επεκτείνεται και εκσυγχρονίζεται μετά την δημοσίευσης της παρούσας απόφασης, πρέπει να διαθέτει σύστημα καταγραφής των απολήψιμων ποσοτήτων ύδατος και υδρομετρητές στο σύνολο των χρηστών του δικτύου.
4. Οι πάροχοι υπηρεσιών ύδατος για αγροτική χρήση, μεριμνούν για τη σταδιακή τοποθέτηση υδρομετρητών στο σύνολο των χρηστών του δικτύου εντός τριετίας εφόσον αυτό είναι τεχνικά και οικονομικά εφικτό. Το σχετικό κόστος δύναται να αναλαμβάνεται από τους παρόχους υπηρεσιών ύδατος και να ανακτάται μέσω της αποπληρωμής του από τους χρήστες. Εφόσον ο πάροχος εκτιμά ότι δεν είναι τεχνικά ή οικονομικά εφικτό να τοποθετούν συστήματα μέτρησης της κατανάλωσης ύδατος στο σύνολο του δικτύου εντός τριετίας, υποχρεούται να καταθέσει στη Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Σχέδιο Δράσης όπου θα προσδιορίζονται το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την ολοκλήρωση της τοποθέτησης συστημάτων μέτρησης της κατανάλωσης ύδατος (υδρομετρητών ή άλλου συστήματος ισοδυνάμου αποτελέσματος), τα μέτρα που απαιτούνται για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης καθώς και λεπτομερές χρονοδιάγραμμα.
5. Στο Σχέδιο Δράσης θα προσδιορίζεται επίσης υποχρεωτικά το συνολικό εκτιμώμενο κόστος, ο τρόπος χρηματοδότησης και το ποσοστό προόδου του έργου κατ’ έτος. Σε κάθε περίπτωση, η τοποθέτηση συστημάτων μέτρησης της κατανάλωσης ύδατος πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως το 2024.
6. Πάροχοι υπηρεσιών ύδατος για αγροτική χρήση είναι οι Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ, ΤΟΕΒ, ΑΟΣΑΚ κ.α.), η ΕΥΔΑΠ, η ΕΥΑΘ, η Εταιρεία Παγίων ΕΥΔΑΠ, η Εταιρεία Παγίων ΕΥΑΘ, οι ΟΤΑ Α΄και Β΄ βαθμού και λοιποί φορείς που παρέχουν νερό άρδευσης σε τελικούς χρήστες.
7. Για την εφαρμογή του Κεφαλαίου αυτού, τα προβλεπόμενα περιβαλλοντικά τέλη επιβάλλονται στους τελικούς χρήστες αμέσως μετά την ολοκλήρωση της πρώτης αναθεώρησης των Σχεδίων Διαχείρισης.
8. Με τις κανονιστικές πράξεις που εκδίδονται σύμφωνα με το νόμο είναι δυνατόν να εξαιρούνται από τα περιβαλλοντικά τέλη οι χρήστες οι οποίοι, με την εφαρμογή πρακτικών ορθολογικής διαχείρισης υδάτων, συμβάλλουν στη διατήρηση ή / και βελτίωση της καλής κατάστασης των υδάτων, συμπεριλαμβανομένης της επαναχρησιμοποίησης λυμάτων, ευπαθείς (ευάλωτες ή ειδικές) κοινωνικά ομάδες πολιτών.

Γενικοί κανόνες τιμολόγησης υπηρεσιών παροχής ύδατος για αγροτική χρήση μέσω οργανωμένων συλλογικών δικτύων

1. Τα τιμολόγια των υπηρεσιών παροχής ύδατος για αγροτική χρήση προσδιορίζονται από τους παρόχους των υπηρεσιών αυτών και εγκρίνονται από την αρμόδια αρχή, σύμφωνα με τις σχετικές προβλέψεις της κείμενης νομοθεσίας. Ο προσδιορισμός των τιμολογίων γίνεται κατά τρόπο ώστε τα συνολικά έσοδα των παρόχων να συμβάλουν στη βελτίωση της ανάκτησης του κόστους, χωρίς να ανατρέπονται οι συνθήκες βιωσιμότητας των αγροτικών χρήσεων, με εξαίρεση έτη στα οποία προηγήθηκαν περίοδοι καταστάσεων έκτακτων αναγκών ή ανωτέρας βίας.
2. Ο τρόπος τιμολόγησης από τους παρόχους των υπηρεσιών για αγροτική χρήση στους τελικούς χρήστες γίνεται βάσει μικτού συστήματος χρέωσης.

Το σύστημα χρέωσης αποτελείται από δύο μέρη:

α) ένα σταθερό τέλος και

β) ένα μεταβλητό τέλος ανά μονάδα νερού (ογκομετρική χρέωση ανά κυβικό μέτρο κατανάλωσης νερού), το οποίο αυξάνεται βάσει της αύξησης της κατανάλωσης αποτελώντας κίνητρο για τη μείωση της υπερκατανάλωσης λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές προβλέψεις των Σχεδίων Διαχείρισης ΛΑΠ, τους κώδικες ορθών γεωργικών πρακτικών, την κοινή υπουργική απόφαση Φ16/6631/01-06-1989 (Β’ 428) «Προσδιορισμός ανώτατων και κατώτατων ορίων των αναγκαίων ποσοτήτων για την ορθολογική χρήση του νερού στην άρδευση» καθώς και σχετικούς δείκτες αναφοράς ανά είδος καλλιέργειας, μέθοδο άρδευσης και κλιματική ζώνη.

2.1. Το σταθερό τέλος εφαρμόζεται στην άρδευση ανά στρέμμα καλλιέργειας. Τα μεταβλητά τέλη ανά κυβικό μέτρο εφαρμόζονται στους χρήστες, ανάλογα με την μετρηθείσα ποσότητα του ύδατος για αγροτική χρήση που καταναλώθηκε. Στα μεταβλητά τέλη περιλαμβάνεται και το περιβαλλοντικό τέλος.

2.2. Σε περιπτώσεις όπου δεν είναι εφικτή η καταμέτρηση του ύδατος για άρδευση ώστε να γίνεται χρέωση ανά κυβικό μέτρο, και μέχρι την συμμόρφωση των παρόχων με τις διατάξεις της παραγράφου 4 του άρθρου 10, ο πάροχος εκτιμά την ποσότητα του ύδατος που καταναλώθηκε, είτε κατά έκταση γης και είδος καλλιέργειας καθώς και μέθοδο άρδευσης, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, είτε κατά χρόνο χρήσης του αρδευτικού νερού, ανάλογα με τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές προβλέψεις των Σχεδίων Διαχείρισης ΛΑΠ, τους κώδικες ορθών γεωργικών πρακτικών, την κοινή υπουργική απόφαση Φ16/6631/01-06-1989 (Β’ 428) «Προσδιορισμός ανώτατων και κατώτατων ορίων των αναγκαίων ποσοτήτων για την ορθολογική χρήση του νερού στην άρδευση» καθώς και σχετικούς δείκτες αναφοράς ανά είδος καλλιέργειας, μέθοδο άρδευσης και κλιματική ζώνη.

Η τιμολόγηση των χρήσεων ύδατος εκτός οργανωμένων συλλογικών δικτύων, αφορά στην επιβολή του περιβαλλοντικού τέλους και είναι αναλογική με την κατανάλωση ύδατος κάθε χρήστη (χρέωση ανά κυβικό μέτρο).

Το  περιβαλλοντικό τέλος θα βαρύνει την κατανάλωση του νερού στις εταιρείες ύδρευσης, τους Ο.Ε.Β., τους αγρότες, τα νοικοκυριά. Οι επιβαρύνσεις όμως θα διαφέρουν. Ο υπολογισμός του τέλους θα εξαρτάται και από το κόστος συντήρησης του δικτύου. Οι αυξήσεις στους λογαριασμούς δεν θα υπερβαίνουν την αύξηση του Α.Ε.Π. του περασμένου χρόνου. Οι αγρότες εκτός απ’ την αύξηση στο νερό να υπολογίζουν και το κόστος για την τοποθέτηση μετρητή. Φημολογείται ότι η επιβάρυνση θα είναι 1 λεπτό το κυβικό μέτρο. Η σταδιακή τοποθέτηση υδρομετρητών εντός τριετίας θεωρείται δύσκολο να ισχύσει (2020).

Ο προσδιορισμός του χρηματοοικονομικού κόστους πραγματοποιείται ετήσια ανά χρήση από τον πάροχο, λαμβάνοντας υπόψη τα απολογιστικά στοιχεία του προηγούμενου έτους. Η Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, γνωστοποιεί, έως 31 Οκτωβρίου κάθε έτους, στους παρόχους το περιβαλλοντικό κόστος και το κόστος πόρου ανά κυβικό μέτρο που αντιστοιχεί στους τελικούς χρήστες. Οι παροχοι εντός του πρώτου εξαμήνου κάθε έτους, προσδιορίζουν τα τιμολόγιά τους και κοινοποιούν τη σχετική απόφαση στη Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, η οποία εκδίδει συστάσεις και ενημερώνει σχετικά την Ειδική Γραμματεία Υδάτων.

Στα τιμολόγια  αναγράφονται υποχρεωτικά το χρηματοοικονομικό κόστος, το περιβαλλοντολογικό, το κόστος πόρου. Οι πάροχοι εισπράττουν και αποδίδουν σε ειδικό λογαριασμό στο Πράσινο Ταμείο. Παρακρατούν για ίδιο λογαριασμό 2,5% έναντι των υπηρεσιών που παρέχουν. Και για τις γεωτρήσεις απαιτείται η έκδοση απόφασης του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.

Κάθε πάροχος υποχρεούται να τηρεί αρχείο των χρηστών, των ποσοτήτων ύδατος  για κάθε χρήση, τα στοιχεία κόστους και τα έσοδα από κάθε χρήστη.

Η συχνότητα της καταμέτρησης των ενδείξεων και της περιοδικής τιμολόγησης επιβάλλεται. Διασφαλίζει την ενδεχόμενη υπερβολική κατανάλωση.

Τα υψηλά τέλη αποθαρρύνουν. Η χρέωση πρέπει να λειτουργεί ως κίνητρο για ορθολογική κατανάλωση του νερού.

*Πρόεδρος του Γ.Ο.Ε.Β της πεδιάδας των Σερρών