Τα θέματα που αφορούν το βαμβάκι είχαν, στο εν λόγω διάστημα, την παρακάτω εξέλιξη:

Καιρός

Ο καιρός, από τις 25 Ιουλίου (τελευταία ημέρα της περιόδου αναφοράς της 2^ης έκθεσής μας) μέχρι και τα μέσα Δεκεμβρίου, κατά μήνα και με ειδικότερη αναφορά στα χαρακτηριστικά που έχουν γεωργικό ενδιαφέρον, είχε ως ακολούθως:

Ιούλιος: Όπως αναφέραμε στην προηγούμενη έκθεσή μας, μέχρι τις 21/7 διήρκεσε η μεγάλης διάρκειας καλοκαιρία (πάνω από 40 ημέρες) με κανονικές ή και υψηλότερες του κανονικού θερμοκρασίες. Στις 22/7 σημειώθηκε μεταβολή του καιρού που κράτησε μέχρι τις 28/7 με κύριο χαρακτηριστικό την πτώση της θερμοκρασίας (έπεσε και στους 28-29°C), αλλά και τις νεφώσεις τα απογεύματα που δεν κατέληξαν όμως σε κάτι αξιόλογο. Από τις 29/7 βελτιώθηκε ο καιρός και ανέβηκε η θερμοκρασία.

Αύγουστος: Η καλοκαιρία των τελευταίων ημερών του Ιουλίου συνεχίστηκε ολόκληρο, σχεδόν, τον Αύγουστο. Η θερμοκρασία στο μεγαλύτερο διάστημα κυμάνθηκε σε κανονικά επίπεδα, ενώ κάποιες μέρες έφθασε σε τιμές καύσωνα (>36°C). Μόνο στο διήμερο 10-11/8 ο καιρός ήταν αρκετά δροσερός (~31°C).

Σεπτέμβριος: Αίθριος, καλός καιρός επεκράτησε μέχρι και τις 13 του μήνα με τη θερμοκρασία να φθάνει κάποιες μέρες σε τιμές ψηλότερες του κανονικού (33-37,6°C). Στις 14/9 σημειώθηκε σημαντική μεταβολή του καιρού με πτώση της θερμοκρασίας και βροχές για ένα τριήμερο. Ο καιρός στη συνέχεια και μέχρι τις 28/9 διατηρήθηκε φθινοπωρινός, με νεφώσεις που κατέληξαν κάποιες μέρες σε βροχή. Η θερμοκρασία διατηρήθηκε σε χαμηλά για την εποχή επίπεδα, ενώ εξαιτίας της άπνοιας η ατμοσφαιρική υγρασία ήταν ιδιαίτερα υψηλή.

Οκτώβριος: Καλοκαιρία με αιθρίες ή παροδικές νεφώσεις επικράτησε ολόκληρο, σχεδόν, τον μήνα, με τη θερμοκρασία χωρίς σημαντικές διακυμάνσεις να κινείται σε τιμές λίγο μεγαλύτερες του κανονικού (20-26°C). Μόνο στις 2,5,9 και 30 του μήνα, σημειώθηκαν τοπικές ψιχάλες.

Νοέμβριος: Ο καλός καιρός του Οκτωβρίου διατηρήθηκε μέχρι τα μέσα του Νοεμβρίου, με τη θερμοκρασία να κυμαίνεται σε υψηλά για την εποχή επίπεδα (16-26°C).

Στο δεύτερο δεκαπενθήμερο το σκηνικό του καιρού άλλαξε, παίρνοντας χαρακτηριστικά φθινοπώρου. Σχεδόν καθημερινά αναπτύσσονταν νεφώσεις που αρκετές φορές κατέληξαν σε τοπικές ή γενικευμένες βροχοπτώσεις, μικρότερης ή μεγαλύτερης έντασης. Η θερμοκρασία σημείωσε πτώση.

Δεκέμβριος(1-17/12): Αίθριος ήταν ο καιρός τις δύο πρώτες μέρες του μήνα. Στο επόμενο 3ήμερο οι νοτιάδες ανέβασαν την θερμοκρασία σε ψηλότερα από τα κανονικά επίπεδα. Ακολούθησαν βοριάδες που έριξαν την θερμοκρασία στα κανονικά επίπεδα. Ο καιρός τις περισσότερες μέρες ήταν νεφελώδης, ενώ αρκετές μέρες έπεσαν και βροχές.

Πιο αναλυτικά, κατά ημέρα, φαίνεται ο καιρός στους συγκεντρωτικούς πίνακες με τις συλλήψεις των ορμονοπαγίδων και τις καιρικές συνθήκες.

Επίδραση του καιρού στην εξέλιξη της βαμβακοκαλλιέργειας

Στην 2η έκθεσή μας σημειώναμε ότι η βαμβακοκαλλιέργεια υπό την ευνοϊκή επίδραση της συνεχούς για 40 μέρες καλοκαιρίας (10/6-21/7), είχε πολύ πλούσια και πρώιμη καρποφορία. Ο καιρός δρόσισε το πενθήμερο 23-28/7 και θεωρούμε αυτήν την μεταβολή πιθανή αιτία για την επιδημική έξαρση της δεύτερης γενεάς του πράσινου σκουληκιού, που παρουσίασε αυτούς τους μεγάλους και καταστροφικούς πληθυσμούς.

Οι μεγάλοι πληθυσμοί της γενεάς του Αυγούστου αλλά και αυτοί της τρίτης γενεάς του Σεπτεμβρίου, κατέστρεψαν το μεγαλύτερο μέρος των αναπαραγωγικών οργάνων (χτένια, λουλούδια, καρύδια) παρά τον φιλότιμο αγώνα που έδωσαν οι βαμβακοπαραγωγοί για την αντιμετώπισή τους.

Η επιδημική προσβολή του πράσινου σκουληκιού, όμως, εκτός της άμεσης αφαίρεσης παραγωγής, προκάλεσε σε πολλές περιπτώσεις και σχετικές με τα ποτίσματα «παράπλευρες απώλειες». Πολλές βαμβακοφυτείες π.χ. αδικήθηκαν από νερό, ειδικά σε αδύνατα χωράφια και στα υψώματα, με την καθυστέρηση εφαρμογής κάποιων ποτισμάτων μετά από ράντισμα, προκειμένου να μην ξεπλυθεί το εντομοκτόνο και να επιτευχθεί καλύτερη καταπολέμηση.

Επίσης, πολλοί βαμβακοπαραγωγοί, παρόλο που η καλοκαιρία και οι υψηλές θερμοκρασίες συνεχίζονταν, απογοητευμένοι από το μέγεθος της ζημιάς και μη αντέχοντας παρά πέρα επιβάρυνση του κόστους, κατέθεσαν τα όπλα και σταμάτησαν νωρίς (από τις 15/8), τα ποτίσματα, που έτσι κι αλλιώς ήταν κοστολογικά δυσβάστακτα λόγω της υψηλής τιμής του πετρελαίου.

Στα παραπάνω αρνητικά για τη βαμβακοκαλλιέργεια ήρθε να προστεθεί και ο άσχημος καιρός που επικράτησε στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου. Οι χαμηλές θερμοκρασίες, οι νεφώσεις που πολλές φορές κατέληξαν σε βροχοπτώσεις καθώς και η υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία δεν βοήθησαν στην ομαλή ολοκλήρωση της θρέψης των όψιμων καρυδιών, ενώ επιβραδύνοντας και το άνοιγμα ευνόησαν το σχηματισμό καραμέλας. Αρνητικά επηρεάστηκαν και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του σύσπορου βαμβακιού.

Τα πράγματα άρχισαν να γίνονται καλύτερα για τη βαμβακοκαλλιέργεια από τις 29/9 με την αποκατάσταση του καιρού. Η μεγάλης διάρκειας καλοκαιρία που ακολούθησε (29/9-17/11, κοντά 50 μέρες), πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της εποχής, είχε ευνοϊκή επίδραση στη βαμβακοκαλλιέργεια, περισώζοντας κάπως τα πράγματα. Οι βαμβακοπαραγωγοί μπόρεσαν να προβούν σε αποφυλλώσεις, το άνοιγμα επιταχύνθηκε και η συγκομιδή που εντάθηκε από τις 10/10 πραγματοποιήθηκε κάτω από ευνοϊκές συνθήκες (λεπτομέρειες στη σχετική ενότητα).

Καλλιεργητικές εργασίες

Ψεκασμοί φυτοπροστασίας: Οι ψεκασμοί για την καταπολέμηση του σκουληκιού ήταν, για την περίοδο αυτή, η σημαντικότερη καλλιεργητική παρέμβαση και απασχόλησε τους βαμβακοπαραγωγούς από τη στιγμή που εκδηλώθηκε η προσβολή (περίπου 28/7) μέχρι και τις 5-10 Σεπτεμβρίου στην Γ’ γενεά.

Χρήση ανασχετικών: Και εφέτος, όπως και πέρυσι, δεν χρησιμοποιήθηκαν όσο άλλες χρονιές. Το μεγάλο ποσοστό της βαμβακοκαλλιέργειας κάτω από την πολύ ευνοϊκή επίδραση της μεγάλης διάρκειας καλοκαιρίας είχε μία ισόρροπη ανάπτυξη, καθιστώντας λιγότερο αναγκαία την εφαρμογή των ρυθμιστών ανάπτυξης.

Ποτίσματα: Για τα ποτίσματα αυτό που αξίζει να σημειωθεί είναι η διακοπή τους σε πολλές περιπτώσεις νωρίτερα απ’ ότι έπρεπε, εξαιτίας του υψηλού τους κόστους. Υπήρξαν όμως και περιπτώσεις παραγωγών που, όπως προαναφέραμε, διέκοψαν νωρίς τα ποτίσματα απογοητευμένοι από την εικόνα που εμφάνιζαν οι φυτείες τους εξ αιτίας της προσβολής του πράσινου σκουληκιού.

Στελεχοκοπή – Οργώματα: Με την ολοκλήρωση τις συγκομιδής οι βαμβακοπαραγωγοί προχωρούσαν χωρίς χρονοτριβή σε στελεχοκοπή – όργωμα, προκειμένου να προλάβουν πιθανό κλείσιμο του καιρού, επειγόμενοι πολλοί απ’ αυτούς και για τον επιπρόσθετο λόγο, ότι προόριζαν τα βαμβακοχώραφά τους για σπορά σιταριού.

Οι εργασίες αυτές άρχισαν τις τελευταίες μέρες του Οκτωβρίου και εντάθηκαν το επόμενο διάστημα ακολουθώντας το ρυθμό της συγκομιδής. Μέχρι τις 17 Νοεμβρίου που έπεσαν οι πρώτες αξιόλογες βροχές οι οποίες ανέστειλαν τα οργώματα, είχε οργωθεί το 80% περίπου της βαμβακοκαλλιέργειας. Στην συνέχεια, οι παραπάνω εργασίες εξελίχθηκαν με αργούς, λόγω του καιρού, ρυθμούς. Στα μέσα Δεκεμβρίου είναι πλέον ελάχιστα τα χωράφια που δεν έχουν ακόμα οργωθεί.

Φυτοϋγιεινή κατάσταση

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ

Αδρομύκωση: Εμφανίσθηκε σε αρκετά χωράφια στις αρχές Αυγούστου, μετά την πτώση των θερμοκρασιών και την αλλαγή του καιρού, με νεφώσεις και σποραδικές βροχές, την τελευταία εβδομάδα του Ιουλίου. Δεν εξελίχθηκε, όμως, σε σημαντικό πρόβλημα.

ΕΧΘΡΟΙ

Αφίδες: Ασήμαντη η παρουσία τους.

Ιασσίδες: Σε αρκετά χωράφια συνεχίστηκε η προσβολή, με αξιόλογους πληθυσμούς, μέχρι τα τέλη Ιουλίου – αρχές Αυγούστου.

Τετράνυχος: Δεν παρουσίασε αξιόλογη εμφάνιση.

Αλευρώδης: Έκανε τη γνωστή εμφάνισή του τον Αύγουστο, χωρίς να αποτελέσει ιδιαίτερο πρόβλημα. Οι όποιοι πληθυσμοί του καταπολεμήθηκαν, εξ’ άλλου, με τους ψεκα-σμούς αντιμετώπισης του πράσινου σκουληκιού.

Πράσινο σκουλήκι:

Η επιδημική εμφάνιση της β’ γενεάς του αποτέλεσε το μεγάλο πρόβλημα της φετινής καλλιεργητικής περιόδου και ανέτρεψε την μέχρι τότε θετική εικόνα της καλλιέργειας.

Όπως αναφέραμε στην προηγούμενη έκθεσή μας, καμία αξιόλογη εντομολογική προσβολή ή ασθένεια δεν μας είχε απασχολήσει μέχρι τότε, τις 24 Ιουλίου. Η πρώτη γενεά του πράσινου σκουληκιού είχε ασήμαντη εμφάνιση και δεν χρειάστηκαν να γίνουν ψεκασμοί για την αντιμετώπισή της

Η δεύτερη γενιά εμφανίστηκε με ανησυχητικούς πληθυσμούς από τις πρώτες μέρες, στα τέλη Ιουλίου. Στις 31 Ιουλίου εκδώσαμε το δελτίο προειδοποίησης (επισυνάπτεται), με το οποίο ενημερώναμε τους παραγωγούς για τον σωστό τρόπο αντιμετώπισης της προσβολής. Η προσβολή συνεχίστηκε με μεγάλους πληθυσμούς μέχρι τα μέσα του μήνα και από τις 17-20 Αυγούστου παρουσίασε ύφεση.

Σημαντικούς πληθυσμούς, σε κάποιες περιοχές, παρουσίασε το πράσινο σκουλήκι και στην τρίτη γενεά του, που εμφανίσθηκε στις αρχές Σεπτεμβρίου. Στις 3 Σεπτεμβρίου εκδώσαμε δελτίο προειδοποίησης.

Αντιμετώπιση της προσβολής

Για την επιτυχία στην αντιμετώπιση της προσβολής του πράσινου σκουληκιού, δεν αρκούν η έγκαιρη έκδοση ενός δελτίου προειδοποίησης ή σχετικές οδηγίες κατά τη διάρκειά της. Έχει σημασία τι διδάχθηκαν και εφάρμοσαν οι παραγωγοί από την αρχή της καλλιεργητικής περιόδου. Χρειάζεται επίμονη προσπάθεια για να συνειδητοποιήσουν οι παραγωγοί την τεράστια σημασία των ωφελίμων εντόμων και να υιοθετήσουν έναν ολοκληρωμένο τρόπο αντιμετώπισης που θα διασφαλίζει τη διάσωσή τους.

 Η υπηρεσία μας με νοοτροπία συνεχούς παρουσίας μέσα στο χωράφι, δίπλα στον παραγωγό, εργάστηκε για χρόνια σ’ αυτή την κατεύθυνση και οικοδόμησε, τις τόσο αναγκαίες για την καθοδήγηση, σχέσεις εμπιστοσύνης με τους παραγωγούς. Και φέτος, από την αρχή της

καλλιεργητικής περιόδου, διδάξαμε τους παραγωγούς να προστατεύουν τα ωφέλιμα έντομα αποφεύγοντας ψεκασμούς το μήνα Ιούνιο, μήνα κρίσιμο για την εγκατάσταση και αναπαραγωγή τους. Στη συνέχεια συγκρατήσαμε τους παραγωγούς να μη ψεκάσουν στη διάρκεια της πρώτης γενιάς που η προσβολή ήταν ασήμαντη, ούτε για άλλες δευτερεύουσες προσβολές. Έτσι, στη μέγιστη πλειοψηφία των χωραφιών δεν έγινε κανένας ψεκασμός και τα διασωθέντα ωφέλιμα έντομα συνόδευαν, ως πολύτιμο κεφάλαιο, την καλλιέργεια μέχρι την εμφάνιση της γενεάς του Αυγούστου. Και ευτυχώς που δεν είχαν προηγηθεί άσκοποι ψεκασμοί γιατί, δοσμένης της μεγάλης έξαρσης της δεύτερης γενεάς, οι ζημιές θα ήσαν ακόμα πιο καταστρεπτικές.

 Η παραπάνω προσπάθεια, πέραν της συνεχούς παρουσίας επί μήνες στα χωριά και της προφορικής ενημέρωσης, φροντίσαμε να παίρνει και τη μορφή γραπτών οδηγιών, ώστε οι απόψεις μας να έχουν τη δέσμευση και την εγκυρότητα του γραπτού κειμένου. Στις δύο προηγούμενες εκθέσεις μας είχαμε επισυνάψει αυτά τα κείμενα που σε ανύποπτο χρόνο, με πάγιο τρόπο, διδάσκουν στους παραγωγούς τα της φυτοπροστασίας του βαμβακιού και ιδιαίτερα τη φύση της προσβολής του πράσινου σκουληκιού και τον ενδεδειγμένο τρόπο αντιμετώπισής του.

 Επίσης, με δίκτυο φερομονικών παγίδων (που εγκαθιστούμε στις ίδιες επιλεγμένες θέσεις του νομού για πάνω από 15 χρόνια - έτσι μόνο τα αποτελέσματα των παρατηρήσεων είναι συγκρίσιμα), παρακολουθούσαμε την εμφάνιση των γενεών και τους πληθυσμούς του εντόμου.

Με την εμφάνιση της β’ γενεάς του πράσινου σκουληκιού εκδώσαμε, όπως προαναφέρθηκε, το σχετικό δελτίο προειδοποίησης.

Συστήσαμε στους παραγωγούς να μην κάνουν βιαστικούς και άσκοπους ψεκασμούς, να αξιοποιήσουν όσο τους επιτρέπει το χωράφι τους τα ωφέλιμα έντομα, να κερδίσουν μέρες και να προχωρήσουν σε ψεκασμό μόνο όταν η προσβολή υπερβεί το οικονομικό επίπεδο (όταν, δηλαδή, θα βρίσκουν πάνω από ένα ζωντανό σκουλήκι σε κάθε μέτρο βαμβακοφυτείας). Τους ενημερώσαμε να ξέρουν πριν προβούν σε χημικό ψεκασμό, ότι δεν υπάρχει μία χημική βόμβα που σκοτώνει όλα τα σκουλήκια και οδηγεί στη «τελική λύση». Να ξέρουν εκ των προτέρων ότι μετά τον ψεκασμό, με όποιο εντομοκτόνο ή συνδυασμούς τους, θα επιζήσουν σκουλήκια που μαζί με αυτά των νέων εκκολάψεων, χωρίς πλέον ανταγωνιστές, θα οδηγήσουν σε νέα σοβαρή έξαρση. Να προβληματιστούν, επομένως πολύ, πριν κάνουν το πρώτο βήμα, τον πρώτο ψεκασμό και από την στιγμή που τον κάνουν να ξέρουν ότι θα πρέπει να συνεχίσουν την παρακολούθηση της φυτείας τους μέχρι την λήξη της γενεάς, για το πολύ πιθανό ενδεχόμενο νέας έξαρσης και την ανάγκη επανάληψης του ψεκασμού.

 Τελικά, η πλειοψηφία των βαμβακοπαραγωγών έκανε δύο χημικές επεμβάσεις στην γενεά του Αυγούστου κάποιοι τρεις, ενώ λίγοι έκαναν μόνο έναν ψεκασμό.

Στη γενεά του Σεπτεμβρίου, σε αρκετές περιπτώσεις χρειάστηκε και οι παραγωγοί έκαναν έναν ψεκασμό για την αντιμετώπισή της.

Οι παραγωγοί που ακολούθησαν τις υποδείξεις μας αντιμετώπισαν με μεγαλύτερη επιτυχία την προσβολή και υπέστησαν τις μικρότερες ζημιές – γιατί σε χρονιά επιδημικής έξαρσης του σκουληκιού, ολοκληρωτική αποφυγή των ζημιών δεν είναι εφικτή.

 Μεγαλύτερες είναι οι ζημιές στα χωράφια που οι παραγωγοί βιάστηκαν και ψέκασαν πρόωρα, εξολοθρεύοντας νωρίς τα ωφέλιμα έντομα, στερούμενοι, έτσι, την πολύτιμη βοήθειά τους. Σοβαρές ζημιές είχαν και οι παραγωγοί που ενώ είχαν σοβαρή προσβολή δεν την αντιλήφθηκαν εγκαίρως και καθυστέρησαν υπερβολικά την πρώτη επέμβαση. Επίσης και οι παραγωγοί που αφού έκαναν τον πρώτο ψεκασμό δεν παρακολούθησαν, κατά τις υποδείξεις μας, την εξέλιξη της προσβολής μέχρι τη λήξη της γενεάς και έτσι, ενώ χρειάζονταν, δεν έκαναν δεύτερη επέμβαση ή καθυστέρησαν να την κάνουν. Ζημιές προκλήθηκαν και στην τρίτη γενεά σε χωράφια που εμφανίσθηκαν μεγάλοι πληθυσμοί, αλλά οι παραγωγοί απογοητευμένοι αδιαφόρησαν και δεν προχώρησαν σε καταπολέμηση.

Συμπερασματικά:

Φέτος είχαμε στο νομό μας επιδημική εμφάνιση του πράσινου σκουληκιού στην 2^η και 3^η γενεά (Αυγούστου, Σεπτεμβρίου).

  Οι ζημιές ήταν πολύ σοβαρές, αλλά ποικίλουν μεταξύ των παραγωγών κατά τα προαναφερθέντα. Διαφορές υπάρχουν και ανάμεσα στις περιοχές. Μεγαλύτερες φαίνεται να είναι οι ζημιές στην περιοχή Βισαλτίας (εκεί ήταν εντονότερη και πρωιμότερη η προσβολή) και μικρότερες στην δυτική πλευρά του νομού. Ενδιάμεση είναι η κατάσταση στις άλλες περιοχές. Επίσης, η προσβολή ήταν γενικά μεγαλύτερη στα υψώματα απ’ ότι στις βάλτες, στις οποίες εμφανίστηκε και με καθυστέρηση 4-5 ημερών.

 Πιθανά αίτια της έξαρσης της προσβολής τον Αύγουστο

 Αν και η εκδήλωση επιδημιών του πράσινου σκουληκιού είναι ένα πολύ σύνθετο φαινόμενο και η ερμηνεία του δύσκολη, μπορούμε να αναφέρουμε σαν πιθανά αίτια :

· Τις σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες (28-33^οC) που επικράτησαν την τελευταία εβδομάδα του Ιουλίου και ευνόησαν την εκκόλαψη των αυγών του σκουληκιού.

· Τη φιλοξενία της πρώτης γενεάς του σκουληκιού στις καλλιέργειες του καλαμποκιού, που είναι πιο ελκυστικός ξενιστής από το βαμβάκι τη συγκεκριμένη περίοδο. Είναι πολύ πιθανόν το γεγονός αυτό να βοήθησε να αναπτυχθούν σοβαροί πληθυσμοί, που στη δεύτερη γενιά στράφηκαν ολοκληρωτικά στην καλλιέργεια του βαμβακιού, αφού τα φυτά του καλαμποκιού δεν ήταν πλέον σε ανθοφορία, είχαν αρχίσει να στεγνώνουν και δεν ήταν επομένως ελκυστικά για την πεταλούδα του σκουληκιού.

· Τους μη επαρκείς, πιθανόν, πληθυσμούς ωφελίμων εντόμων (μπορεί να οφείλονται σε πολλούς λόγους σχετικούς με την αναπαραγωγή και την επιβίωσή τους), παρά την αποφυγή άσκοπων ψεκασμών.

Αποφύλλωση

Οι συνεχείς βροχές δεν επέτρεψαν να γίνει αποφύλλωση μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου. Από τις αρχές Οκτωβρίου μέχρι τις 10 του μήνα που ξανάβρεξε, ο καιρός επέτρεψε να γίνουν αποφυλλώσεις. Όμως είχαν ήδη ακουστεί οι χαμηλές, σε σχέση με τις προσδοκίες, τιμές και έτσι απογοητευμένοι οι παραγωγοί προχώρησαν ανόρεχτα σε περιορισμένες αποφυλλώσεις.

Η Υπηρεσία μας διένειμε και φέτος σχετικό φυλλάδιο για την αποφύλλωση, το οποίο επισυνάπτουμε.

 Συγκομιδή – εμπορία

Οι συνεχείς βροχές στο δεύτερο 15ήμερο του Σεπτεμβρίου έβλαψαν την βαμβακοκαλλιέργεια στο κρίσιμο στάδιο του ανοίγματος των καρυδιών (σχετική αναφορά στο κεφάλαιο επίδρασης του καιρού). Καθυστέρησαν, επίσης, την έναρξη της συγκομιδής που δεν μπόρεσε να ξεκινήσει πριν την 6^η Οκτωβρίου. Στη συνέχεια, μετά την πρώτη εβδομάδα του Οκτωβρίου, επικράτησε πολύ καλός, ευνοϊκός για την συγκομιδή καιρός μέχρι τις 17 Νοεμβρίου, που σημειώθηκαν σοβαρές, για ένα 3ήμερο, βροχοπτώσεις.

Η συγκομιδή του πρώτου χεριού ολοκληρώθηκε προς τα τέλη Οκτωβρίου – πρώτες μέρες του Νοεμβρίου. Στα μέσα Νοεμβρίου είχε μαζευτεί και το δεύτερο χέρι και ολοκληρώθηκε έτσι η συγκομιδή.

Μέσα στο γενικό πλαίσιο μειωμένου ενδιαφέροντος και κοστολογικής συμπίεσης στο οποίο εξελίσσεται γενικότερα η βαμβακοκαλλιέργεια στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ, αλλά και ιδιαίτερα μέσα στο φετινό κλίμα απογοήτευσης που προκάλεσε η κατάρρευση των τιμών, ήσαν αρκετοί οι παραγωγοί που έκαναν φέτος μόνο ένα χέρι συγκομιδής, σε μια προσπάθεια συμπίεσης του κόστους.

Στη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, οι προβλέψεις του εγκυρότερου διεθνώς οργάνου, της ICAC (Διεθνούς Συμβουλευτικής Επιτροπής Βαμβακιού), έκαναν λόγο για αύξηση των τιμής ( εκφρασμένης σε δολάρια) κοντά στο 10%, σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Σε συνδυασμό με την ανάκαμψη που άρχισε να παρουσιάζει τον Σεπτέμβριο το δολάριο έναντι του Ευρώ, έκαναν βάσιμη την προσδοκία για τιμές ανάλογες των περυσινών. Ενέσκηψε όμως η διεθνής οικονομική κρίση που οδήγησε στην κατάρρευση των τιμών του βαμβακιού. Ήδη με την έναρξη της συγκομιδής, ακούστηκαν οι απογοητευτικές (για τότε) τιμές των 0,30-0,32 ?. Οι βαμβακοπαραγωγοί παρέδιδαν με «ανοικτές» τιμές το προϊόν τους με την ελπίδα ότι αυτές θα ανακάμψουν. Αντί ανάκαμψης, όμως, συνεχίστηκε η κατρακύλα που οδήγησε σε τιμές κοντά στα 0,25 ? στις 18-20 Οκτωβρίου και στα 0,20 ? προς τα τέλη Νοεμβρίου. Το Δεκέμβριο ακούστηκαν και τιμές απαξίωσης, κάτω από τα 0,20 ?.

Απογοητευμένοι από την εξέλιξη οι βαμβακοπαραγωγοί, προβαίνουν τις τελευταίες μέρες μαζικά, σε κλείσιμο- εκκαθάριση των λογαριασμών τους, με τιμές περί τα 0,20 ? / κιλό.

Μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου είχαν προσκομιστεί στα εκκοκκιστήρια Σερρών και Δράμας 40.512.080 κιλά βαμβακιού, παραγωγής του νομού Σερρών.

Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν πλέον αποθηκευμένα βαμβάκια στα χέρια παραγωγών, μεσιτών και οι ποσότητες που πουλήθηκαν στα εκκοκκιστήρια άλλων περιοχών είναι μικρές (500 περίπου τόνοι), μπορούμε να εκτιμήσουμε την τελική φετινή παραγωγή του νομού στο ύψος των 41.000 τόνων, περίπου.

Προοπτική της καλλιέργειας -προτάσεις

Όπως επανειλημμένα έχουμε αναφέρει στις εκθέσεις μας, η βαμβακοκαλλιέργεια στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ δυσκολεύεται να καλύψει το κόστος παραγωγής και τείνει να καταστεί ασύμφορη. Οι πολύ καλές τιμές των δημητριακών πέρυσι, έστρεψαν μεγάλο μέρος των παραγωγών προς τις καλλιέργειες αυτές. Η δραματική όμως πτώση των τιμών τους φέτος, κατέστησε και αυτές τις καλλιέργειες (ιδίως του καλαμποκιού) προβληματικές, με δοσμένη και την μεγάλη αύξηση στις τιμές των λιπασμάτων και των άλλων εφοδίων.

Ενόψει της νέας χρονιάς υπάρχει έντονος προβληματισμός στους παραγωγούς για το τι θα καλλιεργήσουν. Φαίνεται ότι η καλλιέργεια σκληρού σιταριού (παρά τα φετινά προβλήματα και σ’ αυτό το προϊόν – απορρόφηση, τιμές) αποτέλεσε την πρώτη επιλογή των πολλών παραγωγών. Σημειώνουμε ότι από τις αρχές Ιουνίου, στην πρώτη έκθεσή μας, είχαμε κάνει λόγο για τον «πυρετό του σιταριού». Για τις εαρινές καλλιέργειες υπάρχει έντονος προβληματισμός. Το καλαμπόκι, λόγω των πολύ χαμηλών τιμών του, σε συνάρτηση με τις υψηλές τιμές των λιπασμάτων, φαίνεται να περιορίζεται σε περιοχές με υψηλές αποδόσεις και χαμηλό κόστος άρδευσης.

Με την φετινή πτώση των τιμών έγιναν ελκυστικές οι συμβολαιακές καλλιέργειες των ζαχαρότευτλων και των ενεργειακών φυτών, τόσο για το ανταγωνιστικό τους, πλέον, εισόδημα όσο και για την εγγυημένη τιμή τους. Η καθορισμένη έκταση της τευτλοκαλλιέργειας, δεν μπορεί να προσφέρει διέξοδο σε πολλούς παραγωγούς. Για την χειμερινή καλλιέργεια της ελαιοκράμβης, ολοκληρώθηκε η σπορά της (καλύτερη εποχή θεωρείται ο μήνας Σεπτέμβριος), πριν διαμορφωθεί οριστικά η εικόνα των πολύ χαμηλών τιμών στο βαμβάκι και τα δημητριακά, εικόνα που θα οδηγούσε περισσότερους, πιθανόν, παραγωγούς στην επιλογή της. Η ανομβρία που επικράτησε μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου προκάλεσε ανησυχία και καθυστέρησε το φύτρωμα των ήδη σπαρμένων εκτάσεων. Αναμένουμε να δούμε πόσοι παραγωγοί θα προτιμήσουν την εαρινή καλλιέργεια του Ηλιάνθου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η καλλιέργεια βιομ. τομάτας που έδωσε φέτος ικανοποιητικό εισόδημα.

Για το βαμβάκι τα πράγματα είναι συγκεχυμένα. Απογοητευμένοι οι βαμβακοπαραγωγοί ζυγίζουν τα υπέρ και τα κατά.

 Κατ’ αρχήν είχαμε φέτος μία κακή χρονιά με χαμηλή παραγωγή, εξ αιτίας κυρίως της επιδημίας του πράσινου σκουληκιού. Υπάρχει, επίσης, το δεδομένο της πολύ χαμηλής φετινής τιμής, για την οποία αναρωτιούνται οι παραγωγοί αν ήταν συγκυριακή. Η εφαρμογή, από την άλλη μεριά, του νέου κανονισμού που οδηγεί σε αυξημένη στρεμματική ενίσχυση (μέχρι 80 ?/στρέμ.) αποτελεί ένα σημαντικό κίνητρο για τους παραγωγούς, ώστε να ξανασκεφτούν σαν εαρινή επιλογή την βαμβακοκαλλιέργεια, δεδομένων και των πολύ μικρότερων απαιτήσεών της (σε σχέση με το καλαμπόκι) σε άρδευση και λίπανση.

Η αυξημένη στρεμματική ενίσχυση λειτουργεί, όμως, σαν δέλεαρ και για καταχρηστική καλλιέργεια, με αποκλειστικό στόχο την είσπραξή της.

Αν η πολιτεία θεωρεί, όπως πρέπει να θεωρεί, την βαμβακοκαλλιέργεια σημαντική για την ελληνική γεωργία και την εθνική οικονομία, χρειάζεται να ληφθούν αποφάσεις ενίσχυσής της.

Πρέπει να αναζητηθούν τρόποι στήριξης αυτής της σημαντικής καλλιέργειας, ώστε να συνεχίσει να δίνει εισόδημα στις οικογένειες δεκάδων χιλιάδων βαμβακοπαραγωγών αξιο-ποιώντας τις υπάρχουσες επενδύσεις τους και να τροφοδοτεί με προϊόν τα εκκοκκιστήρια που αποτελούν μία από τις σημαντικότερες βιομηχανίες αγροτικής μεταποίησης στη χώρας μας.

1. Κατ’ αρχήν πρέπει να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα για την αποτροπή της καταχρηστικής καλλιέργειας. Μέχρι τώρα μπορεί να υπήρχαν κάποιες δικαιολογίες για να μην είμαστε όσο έπρεπε αυστηροί στο παραπάνω φαινόμενο. Η πανελλαδική έκταση ήταν κάτω από το όριο των 3.700.000 στρεμμάτων στο οποίο μεγιστοποιούνται οι εθνικές εισροές. Η κλιμάκωση, επίσης, της ενίσχυσης σε 59,4 ευρώ/στρέμμα για τα πρώτα 3.000.000 στρέμματα και 34,285 ευρώ/στρέμμα για τα υπόλοιπα 700.000 στρέμματα οδηγούσε σε υποδιπλάσιο περίπου ποσοστό αύξησης της στρεμματικής ενίσχυσης των πραγματικών παραγωγών, σε σχέση με το ποσοστό των καταχρηστικών εκτάσεων που θα αποκλείονταν. Π.χ. αν η καλλιεργούμενη έκταση ήταν 3.600.000 στρέμματα, η στρεμματική ενίσχυση ήταν 55,2 ευρώ/στρέμμα. Αν θεωρήσουμε ότι στην έκταση αυτή υπήρχαν 6% εκτάσεις καταχρηστικής καλλιέργειας (216.000 στρέμματα) τις οποίες εντοπίζαμε και αποκλείαμε, η ενίσχυση για τους πραγματικούς παραγωγούς (3.384.000 στρέμματα) θα αυξάνονταν στα 56,55 ευρώ/στρέμμα, δηλαδή κατά ποσοστό περίπου 2,44%.

Η εφαρμογή του νέου κανονισμού όμως έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Το ποσό των περίπου 202.000.000 ευρώ είναι σταθερό όταν η έκταση υπερβαίνει τα 2.500.000 στρέμματα και η υποκλοπή ενίσχυσης από τους καταχρηστικούς παραγωγούς αφαιρείται αναλογικά και στο ακέραιο από τους πραγματικούς παραγωγούς.

Στο παραπάνω παράδειγμα, για έκταση 3.600.000 στρέμματα η ενίσχυση είναι πλέον 55,94 ευρώ/ στρέμ. και στα 3.384.000 στρέμ. είναι 59,52 ευρώ/στρέμ (ακέραια αύξηση 6,4 %).

Επισυνάπτουμε πίνακα που δείχνει την διακύμανση της στρεμματικής ενίσχυσης σε σχέση με την έκταση, σύμφωνα με τον νέο κανονισμό 637/2008.

Σε μια εποχή που η συντριπτική πλειοψηφία των βαμβακοπαραγωγών με κοστολογικά επώδυνο τρόπο συνεχίζει την καλλιέργεια, η καταχρηστική καλλιέργεια με σκοπό τη λήψη της στρεμματικής ενίσχυσης αποτελεί πρόκληση και πρέπει να παταχθεί. Όπως αναφέρουμε στις εκθέσεις καλλιέργειας τα τελευταία χρόνια, που όχι τυχαία κοινοποιούμε και στην περιφερειακή Διεύθυνση του ΟΠΕΚΕΠΕ, αποτελεί απαίτηση της τάξης των βαμβακοπαραγωγών, οι αρμόδιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να εξαλείψουν το φαινόμενο.

Ο καθορισμός ελάχιστης στρεμματικής απόδοσης που συζητείται, θεωρούμε, μέσα από την εμπειρία μας, ότι δεν είναι ικανός να αποτρέψει το φαινόμενο. Και τούτο γιατί ο παραγωγός που θα καλλιεργεί σωστά το μεγάλο ποσοστό της έκτασής του, θα μπορεί να καλλιεργεί και καταχρηστικά ένα μικρό ποσοστό και να επιτυγχάνει σαν μέσο όρο την στρεμματική απόδοση που θα τεθεί σαν όριο και η οποία για πολλούς λόγους θα είναι αρκετά χαμηλότερη της μέσης πραγματικής. Παραπέρα, για την αποτροπή τυχόν έκδοσης εικονικών τιμολογίων, ακούγονται μέτρα για τη διενέργεια περιοδικών ισοζυγίων στα εκκοκκιστήρια. Απ’ την εμπειρία μας μπορούμε, επίσης, να ξέρουμε ότι αυτό δεν είναι αρκετό και είναι αναγκαία η εγκατάσταση ελεγκτικού συνεργείου καθ’ όλη τη διάρκεια των παραλαβών – ουσιαστικά η επάνοδος σε ένα πολυεπίπεδο, δύσκαμπτο και δαπανηρό σύστημα ελέγχου, σαν αυτό που υπήρχε όταν το βαμβάκι επιδοτούνταν κατά κιλό. Πιστεύουμε ότι δεν αξίζει το, κάθε μορφής, κόστος εγκατάστασης ενός τέτοιου ελεγκτικού μηχανισμού (και η παρεπόμενη δυσκαμψία στις παραδόσεις του προϊόντος), σε σχέση με τον επιδιωκόμενο στόχο. Ωστόσο, παρά τα όσα εκτέθηκαν παραπάνω, θεωρούμε θετικό τον καθορισμό ορίου στρεμματικής απόδοσης, από την άποψη ότι θα σηματοδοτήσει τη βούληση και απαίτηση της πολιτείας για παραγωγή προϊόντος και όχι, όπως τώρα εικάζεται από πολλούς, απλά για την καλλιέργειά του. Και από την πλευρά αυτή θα έχει ευεργετική επίδραση στην αλλαγή του γενικότερου κλίματος μεταξύ των βαμβακοπαραγωγών και θα κάνει πιο διστακτικούς τους επίδοξους παραβάτες.

Το βάρος, όμως, για την αποτροπή της καταχρηστικής καλλιέργειας πιστεύουμε ότι πρέπει να πέσει στους επιτόπιους ελέγχους. Να προηγηθεί σχετική ενημερωτική εκστρατεία, που θα κάνει γνωστό στους βαμβακοπαραγωγούς ότι θα γίνουν αυστηροί επιτόπιοι έλεγχοι (πιθανόν με διεύρυνση του δείγματος και δορυφορική επισκόπηση όλων των εκτάσεων που θα σπαρθούν – συζητήθηκε σχετική πρόταση). Στη συνέχεια ο εντοπισμός και η αυστηρή τιμωρία των παραβατών θα δράσει αποτρεπτικά και θα οδηγήσει στην εξάλειψη του φαινομένου.

2. Πολύς λόγος γίνεται κατά καιρούς και για τη σύνδεση ποιότητας – τιμής, που θα λειτουργούσε σαν ένα διαρκές κίνητρο βελτίωσης της ποιότητας του ελληνικού βαμβακιού. Θα ήταν ευχής έργο. Όσοι όμως έχουμε την εμπειρία λειτουργίας των εκκοκκιστηρίων, ξέρουμε ότι τέτοιες προσπάθειες έγιναν πολλές και στο παρελθόν χωρίς αποτέλεσμα. Οι εκκοκκιστικές επιχειρήσεις, κάτω από το άγχος παραλαβής το δυνατόν μεγαλύτερων ποσοτήτων σύσπορου βαμβακιού, αναγκάζονται να κάνουν εκπτώσεις στον έλεγχο της ποιότητας, παραβλέπουν αποφύλλωση, υγρασία, απόδοση σε ίνες κ.α. και ισοπεδώνουν ποιότητες και τιμές. Και όταν ακόμα ο έλεγχος κάποιων βασικών ποιοτικών παραμέτρων (υγρασία συσπόρου), είχε ανατεθεί στον συνεχώς παρόντα κατά τις παραλαβές Οργανισμό Βάμβακος, δεν υπήρξαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Και αν συνέβαιναν τα παραπάνω σε εποχές περίσσιας προσφοράς του προϊόντος, όλοι καταλαβαίνουμε πόσο δυσκολότερο είναι να υπάρξουν θετικά αποτελέσματα τώρα που η παραγωγή έχει τόσο περιορισθεί.

3. Επειδή, όπως προαναφέρθηκε, η βαμβακοκαλλιέργεια παρά το νέο κανονισμό δεν είναι βιώσιμη, πρέπει να αναζητηθούν τρόποι έμμεσης ενίσχυσής της μέσα από διάφορα προγράμματα, όπως της ολοκληρωμένης διαχείρισης (είχε ακουστεί κάτι σχετικό αλλά αποσύρθηκε), μείωσης της νιτρορρύπανσης κ.ά.