ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ή ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ;

Η ανάγκη για μια συγκροτημένη και σύγχρονη σύνθεση ενός νεόκτιστου Ελληνικού Υπουργείου Περιβάλλοντος προβάλλει πιο επείγουσα  από κάθε άλλη περίοδο, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα δεδομένα της οικονομίας, τις εξελίξεις των χρήσεων γης της χώρας, των παραγωγικών μοντέλων τροφής & εξόρυξης στα όρια της χώρας και διεθνώς, τις ιδιαιτερότητες της χώρας μας από πλευράς φυσικών δομών και των ανθρωπογενών ή μη απειλών, περιλαμβανομένων των κλιματικών αλλαγών και των δευτερογενών επιπτώσεων που θα πρέπει να αναμένονται σε βάθος χρόνου.

Θα ήταν πολύ χρησιμότερο να ιδρυθεί «Υπουργείο Περιβαλλοντικής & Χωροταξικής Πολιτικής», και όχι απλώς ένα Υπουργείο Περιβάλλοντος ή κατ’ άλλους Οικολογίας, που απλώς θα κατευνάσει τις κραυγές των ανυπόμονων και θα εκτονώσει την πολιτική πίεση. Η χώρα μας δεν απαιτεί τούτη την ώρα να μεταφέρει τα συσσωρευμένα περιβαλλοντικά της προβλήματα σε έναν ακόμα τεχνικό φορέα διαχείρισης που θα διαφεντεύεται από μηχανικούς, αλλά αντίθετα αναζητά ριζοσπαστικές πολιτικές με εκπεφρασμένη αλλά και θεσμοθετημένη ανεξαρτησία δράσης μέσα σε έναν πλατειά αλληλεπικαλυπτόμενο και παλαιωμένο κυβερνητικό μηχανισμό, με αδικαιολόγητα διάσπαρτες περιβαλλοντικές υπηρεσίες και αρμοδιότητες, οι περισσότερες ήδη σε μακρόχρονη αδράνεια.

Οι ταμπέλες των Υπουργείων περιβάλλοντος προσαρμόζονται άλλωστε κατά περίπτωση, ανάλογα με τη χώρα αναφοράς και τις δομές της. Στη Γερμανία έχουμε το «Ομοσπονδιακό Υπουργείο Περιβάλλοντος, Προστασίας της Φύσης και Πυρηνικής Ασφάλειας», ενώ στην Ολλανδία το περίφημο υπουργείο VROM με πλήρεις αρμοδιότητες για τη Χωροταξία & Χρήσεις Γης της χώρας, το Γεωργικό Τοπίο, το Αστικό Περιβάλλον και τις Ανθρώπινες Κοινότητες περιλαμβάνοντας και την αρμοδιότητα στέγασης των πολιτών. Στις ΗΠΑ η ανεξάρτητη EPA έχει τον πρώτο λόγο ανάμεσα στους ελεγκτικούς Ομοσπονδιακούς Οργανισμούς. Η αρχή λειτουργίας των φορέων αυτών συντίθεται από τρεις βασικούς άξονες, την Παραγωγή Περιβαλλοντικής Πολιτικής, την Εφαρμογή αυτής της Πολιτικής και την Παρακολούθηση της υλοποίησης μέτρων και θεσμών. Σε πολλές από τις περιπτώσεις, οι φορείς αυτοί, πέραν τις «πολιτικής», καλύπτουν πλήρως και το τεχνικό και ερευνητικό κομμάτι του Περιβάλλοντος με ευελιξία και αυτονομία, αλλά το ουσιώδες οπλοστάσιό τους είναι το αξιοκρατικά κατανεμημένο επιστημονική δυναμικό. Η εποχές επιβάλλουν πλέον «φωναχτές επιστημονικές τεκμηριώσεις» για σχεδόν τα πάντα. Οι ανεύθυνες κατευθυνόμενες φωνές διαμαρτυρομένων ημιμαθών, εργαλεία του πολιτικού «μάρκετινγκ της διαμαρτυρίας και του εντυπωσιασμού» δεν φαίνεται να επαρκούν ώστε να εγγυώνται την αειφόρο ανάπτυξη, αλλά ούτε και την αποκατάσταση του ήδη υποβαθμισμένου περιβάλλοντος. 

Στην εποχή μας, Ο όρος «Περιβαλλοντική Πολιτική» περιλαμβάνει από μόνη της, την αντίληψη περί «Περιβαλλοντικής Προστασίας», «Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης και Αγωγής του Πολίτη», της «Πολιτικής Χρήσεων γης», της «Οριοθέτησης Οικοσυστημάτων», της στρατηγικής σχεδιασμού και επιβολής «Διαχειριστικών προγραμμάτων» (Αποβλήτων, Εκπομπών, Τοξικών Υπολειμμάτων, Υδάτινων και λοιπών Φυσικών Πόρων σε ανεπάρκεια, κλπ) και όλων των προ-οριοθετημένων Τοπίων σε γεωγραφικά θεσμοθετημένες οντότητες και απαραβίαστα χαρτογραφημένες επιφάνειες. Επίσης οι Δραστηριότητες «Περιβαλλοντικής Διπλωματίας & Διεθνούς Συνεργασίας», «Περιβαλλοντικών Επενδύσεων & Πράσινης ανάπτυξης» με περισσότερη επιστράτευση νέων τεχνολογιών επιβάλλεται να αποτελούν παράλληλες και ισοδύναμες επιδιώξεις σε νεοσύστατο υπουργείο.

Τα υπόβαθρα πληροφοριών γης όταν υπάρχουν, ταξινομημένα σε κρατικά ηλεκτρονικά αρχεία και σε κλίμακες μικροτοπίου(τοποθεσίας) και μακροτοπίου (χώρας) βαπτισμένα Κτηματολόγια, Εδαφολόγια, Δασολόγια, Αμπελολόγια, ή απλοί Χάρτες Χρήσεων & Καλύψεων γης, αποτελούν βασική προϋπόθεση άσκησης Πολιτικής Γης και Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού. Χωρίς τέτοια επιστημονικά εργαλεία δουλειάς, γινόμαστε όλοι θορυβοποιοί σε μια συζήτηση χωρίς νόημα, χωρίς καθαρό συμπέρασμα και χωρίς προοπτική ελπίδας για μια χωροταξικά και περιβαλλοντικά νοικοκυρεμένη Ευρωπαϊκή χώρα .

Εθνικό Χωροταξικό με ατέλειωτες περιγραφές φιλολογικού περιεχομένου (σχετικών και ασχέτων) και με ατέλειωτα ιδεολόγια σε εκατοντάδες σελιδογεμίσματα, χωρίς επακριβή και συχνά ενημερωμένα γεωγραφικά υπόβαθρα απογραφής γης σε επίπεδο χώρας, ξένο προς τις πιεστικές εξωτερικότητες που ακούν στο όνομα «κλιματική αλλαγή», «ερημοποίηση», «μείωση της αγροτικής δραστηριότητος», «αύξηση των τιμών των τροφίμων διεθνώς και με αθεράπευτη την εξάρτηση από εισαγωγές», «δραματικά εξελισσόμενη λειψυδρία και ρύπανση», «εγκατάλειψη της υπαίθρου συντελώντας στη δημιουργία αφύλακτης φύσης», αλλά και των αναρίθμητων πρόσθετων προκλήσεων στο πλαίσιο μιας παγκοσμιοποιμένης ρευστής οικονομίας, δεν μπορεί να αποκληθεί «εθνικό χωροταξικό σχέδιο», απλά γιατί δε κατορθώνει να αυτοανακηρυχθεί σε σχέδιο, αλά σε ένα απλό ασαφές σκίτσο, έκθεμα για παρερμηνείες και βιασμούς.     

Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, στα πλαίσια ενός Χωροταξικού σχεδίου που θα υιοθετηθεί ή προσπαθεί να υιοθετηθεί, πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη και ένας κοινωνικά και εκτατικά κυρίαρχος γεωργικός τομέας στα πλαίσια μιας νέας ΚΑΠ, αναπόφευκτα αποδέκτης διεθνών πιέσεων και «απρόβλεπτων για τους πολλούς» εξελίξεων στη σκηνή της προσφοράς και ζήτησης γεωργικών προϊόντων. Η συμμετοχή του αγροτικού κόσμου και των Γεωτεχνικών στη «φιλολογία» περι Χωροταξικού υπήρξε τραγικά ελλιπής έως απούσα. Ο Χωροταξικός σχεδιασμός της χώρας δεν αποτελεί αντικείμενο Αρχιτεκτόνων, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών, Δημοσιογράφων και Φιλοσόφων/Αερολόγων της κάθε στρογγυλής Τραπέζης των ημερών. Το Εθνικό Χωροταξικό αποτελεί κατ’ αρχάς «προηγμένη γεωγραφική άσκηση καταγραφής και αποτύπωσης της χώρας κατά κατηγορία χρήσης γης – καθορίζοντας τη μικρότερη γεωγραφική μονάδα αποτύπωσης» και ακολουθείται από Τεχνικοοικονομική Μελέτη Εφαρμογής της Πολιτικής γης που εκπονείται από ομάδες Επιστημόνων πολλαπλής προέλευσης και γνώσης. Η Γεωργική έκταση της χώρας δεν απεικονίζεται σε κανένα απολύτως γεωγραφικό υπόβαθρο ακριβείας και ουδείς γνωρίζει επακριβώς τους απαραίτητους αριθμούς για να ασκήσει πολιτική, πόσο μάλλον χωροταξική. 

Η Ελληνική Γεωργία αποτελούσε και συνεχίζει ακόμη και σήμερα να αποτελεί, ασταθή δραστηριότητα από πλευράς χρήσεων γης, αριθμού απασχολουμένων, φυτικής και ζωικής σύνθεσης και προσανατολισμού και με αμφίβολη τη δυνατότητα βιωσιμότητας κατά τομέα με τις σημερινές της δομές.

Η Ελληνική Γεωργία, η κατά πολλούς εν δυνάμει «Καλιφόρνια της Ευρώπης» ή θα συνεχίσει να βρίσκεται στα σκαλιά του προστατευτισμού και στο τούνελ του αρνητικού εμπορικού ισοζυγίου, αποκομίζοντας και τα τελευταία διαθέσιμα ψίχουλα των κοινοτικών ταμείων μέχρι το 2013 και χωρίς να παράγει ότι σπέρνει, σε μια Ευρώπη των 27 ή των 30 μέχρι τότε, ή πριν εκπνεύσει η «μεταβατική» πενταετία, θα αποφασίσει επιτέλους να στραφεί προς την γεωργική επιχειρηματικότητα, την προσαρμογή της στις βιοκλιματικές συνθήκες «τόπου και τοποθεσίας» και στην ανάπτυξη με μεθόδους περιβαλλοντικής προστασίας με καλλιεργητικές πρακτικές ακριβείας (Precision agriculture) και ολοκληρωμένης διαχείρισης (Integrated management), επιλεκτικής υιοθέτησης της Γεωργικής Βιοτεχνολογίας και των επιτευγμάτων της, πάντα όμως πλαισιωμένη από σύγχρονη γεωτεχνική επιμόρφωση, νέα μυαλά και μέσα, αλλά και πολιτικές με περισσότερη προοπτική και λιγότερη «πυροσβεστική».

Συμπερασματικά θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι η γκρίνια δεν ωφελεί. Σαφώς και όχι, αλλά η γκρίνια έχει αρχίσει από την εποχή που οι υποσχέσεις και δεσμεύσεις για κτηματολόγια, δασολόγια, χωροταξικά & περιβαλλοντικά σχέδια κλπ, αποτελούν εθνικά θέματα «εν αιωρήσει» με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην οικονομία και την ποιότητα ζωής των πολιτών. Κακή χωροταξία σημαίνει κακό περιβάλλον και κακή γεωργία σημαίνει ακριβή διατροφή και ανέχεια.