Στις 4 Δεκεμβρίου 2007 το Συμβούλιο αποφάσισε, σύμφωνα με το άρθρο 37 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την:

"Πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου περί τροποποιήσεως του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1782/2003 για τη θέσπιση κοινών κανόνων για τα καθεστώτα άμεσης στήριξης στα πλαίσια της κοινής γεωργικής πολιτικής και για τη θέσπιση ορισμένων καθεστώτων στήριξης για τους γεωργούς, όσον αφορά το καθεστώς στήριξης για το βαμβάκι"

COM(2007) 701 τελικό – 2007/0242 (CNS).

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 22 Ιανουαρίου 2008 με βάση εισηγητική έκθεση του κ. NARRO SÁNCHEZ.

1. Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1 Το νέο καθεστώς για το βαμβάκι θα εφαρμοστεί από 1ης Ιανουαρίου 2008. Το Συμβούλιο Υπουργών πρέπει να υιοθετήσει απόφαση το ταχύτερο δυνατόν, ώστε να διαθέτουν οι γεωργοί την απαραίτητη ασφάλεια σχετικά με το ισχύον νομικό πλαίσιο για την προσεχή περίοδο εμπορίας.

1.2 Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η αποσύνδεση του 65 %, που είχε θεσπιστεί από τον καταργούμενο κανονισμό και που διατηρείται αμετάβλητη στην πρόταση της Επιτροπής, δεν συνιστά αποτελεσματικό σύστημα για τη διατήρηση της καλλιέργειας σε ορισμένες παραγωγικές ζώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η υψηλή απασχόληση εργατικού δυναμικού, οι υψηλές δαπάνες της παραγωγής, η αστάθεια των παγκόσμιων τιμών και άλλοι παράγοντες ποικίλης φύσεως δεν επιτρέπουν στην πρόταση της Επιτροπής να συνιστά αποτελεσματικό μηχανισμό για την αποτροπή της εξαφάνισης της καλλιέργειας αυτής. Από τις μελέτες κοινωνικο-οικονομικού αντικτύπου που έχουν διενεργηθεί στον τομέα προκύπτει σαφώς πως όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό της συνδεδεμένης ενίσχυσης τόσο καλύτερα εξασφαλίζεται η διατήρηση της καλλιέργειας σε εκείνες τις περιφέρειες όπου είναι σημαντική για την αγροτική τους οικονομία.

1.3 Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι το σύστημα που ίσχυε έως τη μεταρρύθμιση του 2004 και το οποίο βασιζόταν στην ενίσχυση στην παραγωγή εξασφάλιζε τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων σε όλες τις παραγωγικές ζώνες της Ένωσης. Παρά την διαπίστωση αυτήν, η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να παραγνωρίσει ότι είναι αδύνατη η επιστροφή στο προηγούμενο καθεστώς, λόγω του νέου πολιτικού προσανατολισμού της ΚΓΠ και των διεθνών δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Δεδομένης της κατάστασης αυτής, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι ένα χαμηλό επίπεδο αποσύνδεσης, σε συνδυασμό με άλλα μέτρα διαχείρισης της συνδεδεμένης ενίσχυσης, θα επέτρεπε να διατηρηθεί ο κλάδος σε λογικά επίπεδα. Γι’ αυτό, θα πρέπει να προβλεφθεί η δυνατότητα των κρατών μελών να τροποποιούν τα ποσοστά αποσύνδεσης.

1.4 Η ΕΟΚE σημειώνει ότι η κατάσταση της παραγωγής παρουσιάζει διαφορές μεταξύ της Ελλάδας και της Ισπανίας. Σήμερα, εάν εξαιρεθεί η ενίσχυση στην παραγωγή, είναι δύσκολο να βρεθεί ένα ενιαίο σύστημα ενισχύσεων που να μπορεί να προσαρμοστεί εξίσου και στις δύο χώρες. Λόγω των διαφορών αυτών, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του να επιτραπεί η μέγιστη δυνατή ευελιξία στο καθεστώς του βάμβακα, βάσει της αρχής της επικουρικότητας, η οποία αποτέλεσε οδηγό για τις τελευταίες τομεακές μεταρρυθμίσεις των ΚΟΑ του οίνου και των οπωροκηπευτικών. Το κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να διαθέτει τα αναγκαία περιθώρια βάσει της επικουρικότητας ώστε να εφαρμόζει την καλύτερη λύση για τις δικές του ζώνες παραγωγής.

1.5 Θα πρέπει να διευκολυνθεί η μετάβαση προς ένα σύστημα πλήρους αποσύνδεσης των ενισχύσεων για τις χώρες εκείνες οι οποίες, βάσει της αρχής της επικουρικότητας, το ζητούν. Η μετάβαση αυτή θα ήταν σύμφωνη προς τις τελευταίες τομεακές μεταρρυθμίσεις της ΚΓΠ και προς το νέο νομοθετικό πλαίσιο της ΚΓΠ που θα παρουσιάσει η Επιτροπή την άνοιξη του 2008. Η μεταρρύθμιση θα πρέπει να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις για την πραγματική μεταστροφή της παραγωγής στις βαμβακοπαραγωγούς ζώνες και να προβλέψει μηχανισμούς που θα επιτρέψουν την προσαρμογή των εκκοκκιστηρίων στη νέα κατάσταση.

1.6 Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το νέο σύστημα πρέπει να ενθαρρύνει την υποστήριξη της ποιότητας του τελικού προϊόντος, αντίθετα από το ισχύον καθεστώς, που προξενεί σημαντική απώλεια ποιότητας και δυσχεραίνει την εμπορία του ευρωπαϊκού βάμβακα στην αγορά. Επιπλέον, πρέπει να διευκολυνθούν η εισαγωγή νέων τεχνολογικών λύσεων, τα συστήματα ολοκληρωμένης παραγωγής και η οικολογική παραγωγή, στις περιοχές όπου αυτό είναι εφικτό.

2. Γενικές παρατηρήσεις

2.1 Το καθεστώς ενίσχυσης του βάμβακα χρονολογείται από το 1980, έτος προσχώρησης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Το καθεστώς αυτό επεκτάθηκε στις δύο χώρες που ολοκλήρωσαν την προσχώρησή τους το 1986: την Ισπανία και την Πορτογαλία. Ο τομέας του βάμβακα διαρθρωνόταν με βάση ένα σύστημα «αντισταθμιστικών πληρωμών» ή «deficiency payments», σύμφωνα με το οποίο χορηγείτο ενίσχυση στους μεταποιητές που είχαν καταβάλει μια ελάχιστη τιμή αγοράς στους βαμβακοπαραγωγούς. Το 2000, το σύστημα αυτό υπέστη τροποποίηση, η οποία συνοδεύτηκε από την καθιέρωση μέγιστων εγγυημένων ποσοτήτων και την ενσωμάτωση νέων περιβαλλοντικών απαιτήσεων.

2.2 Τον Απρίλιο του 2004, το Συμβούλιο Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης υιοθέτησε ένα νέο καθεστώς ενίσχυσης για το βαμβάκι, το οποίο βασιζόταν στις κατευθυντήριες αρχές της μεταρρύθμισης της ΚΓΠ του 2003, την αποσύνδεση δηλαδή των ενισχύσεων που ήταν συνδεδεμένες με την παραγωγή. Έτσι, οι αποσυνδεδεμένες πληρωμές θα τοποθετούνταν σε ποσοστό 65 % των συνολικών ενισχύσεων, ενώ η συνδεδεμένη με την παραγωγή ενίσχυση θα ανερχόταν σε 35 %. Η μεταρρύθμιση αυτή, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2006, δεν προέβλεπε τη δυνατότητα μεταβολής των ποσοστών της μερικής αυτής αποσύνδεσης.

2.3 Στις 7 Σεπτεμβρίου 2006, με πρωτοφανή απόφασή του, το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, βάσει αιτήματος που διατυπωνόταν σε προσφυγή την οποία άσκησε το Βασίλειο της Ισπανίας, αποφάσισε να ακυρώσει το καθεστώς του βάμβακα που είχε υιοθετηθεί το 2004, λόγω παράβασης της αρχής της αναλογικότητας. Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ότι οι δράσεις που προτείνονται στη μεταρρύθμιση του κοινοτικού καθεστώτος του βάμβακα κρίνονται δυσανάλογες με τον επιδιωκόμενο στόχο. Η Επιτροπή δεν είχε συνυπολογίσει το κόστος εργασίας κατά την εκτίμηση της προβλεπόμενης αποδοτικότητας της βαμβακοκαλλιέργειας και δεν είχε λάβει υπόψη τον αντίκτυπο της μεταρρύθμισης στην κατάσταση της εκκοκκιστικής βιομηχανίας. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ανέστειλε την ακύρωση της μεταρρύθμισης μέχρι την υποβολή νέας πρότασης εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

2.4 Κατά την περίοδο εκπόνησης της νέας πρότασης, η Επιτροπή ανέθεσε δύο μελέτες, σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και με τον κοινωνικο-οικονομικό αντίκτυπο της παραγωγής βάμβακα. Παράλληλα με τις μελέτες αυτές, πραγματοποιήθηκαν διάφορες συνεδριάσεις εργασίας με τους εκπροσώπους του κλάδου και διοργανώθηκε δημόσια διαβούλευση.

2.5 Τέλος, στις 9 Νοεμβρίου 2007, προς μεγάλη έκπληξη του κλάδου, η Επιτροπή υπέβαλε μια πρόταση μεταρρύθμισης του καθεστώτος του βάμβακα, η οποία είναι στην πράξη πανομοιότυπη με τη σημερινή, δηλαδή μερική αποσύνδεση της ενίσχυσης, με το 65 % των πληρωμών αποσυνδεδεμένο από την καλλιέργεια και το υπόλοιπο 35 % συνδεδεμένο με την παραγωγή. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η πρόταση της Επιτροπής πρέπει να επανατοποθετηθεί, προκειμένου να προσαρμοστεί στις διαφορές που παρουσιάζει η κατάσταση της παραγωγής στην Ελλάδα και την Ισπανία.

2.6 Το ισχύον καθεστώς του βάμβακα έφερε στο φως τη σαφή μείωση της παραγωγής, τον περιορισμό των εσόδων και την επακόλουθη σταδιακή εγκατάλειψη του κλάδου σε ορισμένες βαμβακοπαραγωγούς περιοχές. Η ΕΟΚΕ, ήδη από τη γνωμοδότησή της για την μεταρρύθμιση του 2004, είχε προειδοποιήσει την Επιτροπή για τη σημαντική μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων που θα προκαλούσε η μερική αποσύνδεση.

2.7 Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η παραγωγή είναι σχεδόν αποκλειστικά συγκεντρωμένη σε ορισμένες περιφέρειες δύο μεσογειακών χωρών: της Ελλάδας και της Ισπανίας. Η Ελλάδα είναι η κύρια βαμβακοπαραγωγός χώρα της Ευρώπης, με περίπου 380.000 εκτάρια αφιερωμένα στην καλλιέργεια αυτή. Η Ισπανία αριθμούσε, το 2007, εκτάσεις καλλιέργειας βαμβακιού που ανέρχονταν γύρω στα 63.000 εκτάρια. Η Πορτογαλία δεν καλλιεργεί πλέον βαμβάκι, ενώ η Βουλγαρία παράγει μια πολύ περιορισμένη ποσότητα. Γενικά, η καλλιέργεια του βαμβακιού εντοπίζεται σε περιοχές ιδιαίτερα υποβαθμισμένες, που δεν διαθέτουν πολλές εναλλακτικές επιλογές απασχόλησης και που εξακολουθούν να περιλαμβάνονται στις περιφέρειες του στόχου «Σύγκλιση» για την περίοδο 2007-2013.

2.8 Στην Ελλάδα, οι καλλιεργούμενες εκτάσεις περιορίστηκαν κατά 11 %, ενώ η ποσότητα της παραγωγής μειώθηκε κατά ποσοστό ανάλογο προς τη μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων, λόγω δυσμενών κλιματικών συνθηκών και κυρίως λόγω της εφαρμογής της μεταρρύθμισης του 2004.

2.9 Στην Ισπανία, οι συνέπειες του ισχύοντος καθεστώτος προκάλεσαν πολύ πιο ριζικές αλλαγές στον κλάδο απ’ ό,τι στην Ελλάδα. Η Ανδαλουσία, η κύρια βαμβακοπαραγωγός περιφέρεια της Ισπανίας, απώλεσε, σε δύο και μόνον περιόδους εμπορίας, το 30 % της έκτασής της και το 65 % της παραγωγής: η συγκομιδή, από 347.000 τόνους βάμβακα το 2004, έπεσε στους 130.000 το 2007. Την τελευταία διετία, το 30 % των παραγωγών εγκατέλειψε την καλλιέργεια. Με τέτοια μείωση της παραγωγής, η συνέχιση του μεγαλύτερου μέρους της βιομηχανίας στην Ισπανία δεν θα είναι βιώσιμη βραχυπρόθεσμα, γεγονός που πλήττει σημαντικά την απασχόληση εργατικού δυναμικού στα εκκοκκιστήρια και στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις.

2.10 Ενώπιον της κατάστασης που περιγράφεται στα προηγούμενα σημεία, η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή μεγαλύτερη ευελιξία στην πρότασή της, ούτως ώστε, βάσει της αρχής της επικουρικότητας, να αφεθούν στα κράτη μέλη μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών.

2.11 Η εισαγωγή οιουδήποτε βαθμού αποσύνδεσης στον κλάδο του βάμβακα θα οδηγήσει τον κλάδο σε εκ βάθους αναδιάρθρωση. Η εκκοκκιστική βιομηχανία θα κληθεί να αντιμετωπίσει ουσιαστικές μεταβολές για να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση και θα χρειαστεί την χρηματοδοτική στήριξη της Επιτροπής για να αναδιαρθρωθεί χωρίς απώλεια της απασχόλησης στις παραγωγούς περιοχές. Το 10 % του ετήσιου προϋπολογισμού του βάμβακα (20 εκατ. ευρώ) θα χρειαστεί να αφιερωθεί σε τέτοιου είδους μέτρα για τη δημιουργία απασχόλησης. Τα μέτρα για τη μετατροπή του βιομηχανικού κλάδου που περιλαμβάνονται στην τελευταία μεταρρύθμιση της ΚΟΑ της ζάχαρης θα μπορούσαν να υποδείξουν κάποιες κατευθύνσεις για τον σκοπό αυτόν.

3. Ειδικές παρατηρήσεις

3.1 Η ΕΟΚΕ συμφωνεί πλήρως με την Επιτροπή ως προς τη σημασία των καθηκόντων που προτείνεται να ανατεθούν στις διεπαγγελματικές οργανώσεις για τον συντονισμό της διάθεσης του προϊόντος στην αγορά, την κατάρτιση τυποποιημένων συμβάσεων και την προαγωγή της παραγωγής ποιοτικού βάμβακα. Ωστόσο, η μορφή που προβλέπει το ισχύον καθεστώς για αυτές τις διαρθρώσεις και η μη σύνδεσή του με άλλα μέτρα κατέστησαν αυτό το μέσο ελάχιστα αποτελεσματικό κατά τα δύο χρόνια ισχύος του καθεστώτος και περιόρισαν τη δραστηριότητά του στην εξασφάλιση της πρόσβασης των μελών τους στη συμπληρωματική ενίσχυση. Πράγματι, στην Ισπανία υπάρχει μόνο μία διεπαγγελματική οργάνωση, που καλύπτει 10.000 εκτάρια καλλιέργειας.

3.2 Τον Οκτώβριο του 2008, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει να δημοσιεύσει πράσινη βίβλο σχετικά με την εφαρμογή της πολιτικής για την ποιότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επομένως, οι σχετικές νομοθετικές προτάσεις δεν πρόκειται να υποβληθούν πριν από το 2009. Η Επιτροπή δήλωσε πρόσφατα την πρόθεσή της να μελετήσει το ενδεχόμενο να συμπεριλάβει το βαμβάκι στο παράρτημα Ι του κανονισμού 510/2006 του Συμβουλίου για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων και των ονομασιών προέλευσης.

3.3 Η ένταξη του βαμβακιού στο εν λόγω καθεστώς προστασίας θα συνιστούσε χρήσιμο εργαλείο για πολλούς παραγωγούς που επιχειρούν να αυξήσουν την προστιθέμενη αξία της παραγωγής τους για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που απορρέουν από μια ιδιαίτερα ανταγωνιστική ελεύθερη αγορά και να μπορέσουν να εξασφαλίσουν δίκαια εισοδήματα μέσω των αγορών. Η Επιτροπή θα πρέπει να προσφύγει στην εξαιρετική διαδικασία του άρθρου 5, παρ. 6, του κανονισμού 510/2006, προκειμένου να επεκτείνει τον κανόνα στο βαμβάκι, μέσω επείγουσας διαδικασίας.

3.4 Η δέουσα πιστοποίηση της χώρας προέλευσης και οι ευρωπαϊκοί έλεγχοι ποιότητας ενδέχεται να συμβάλουν ώστε η κοινοτική παραγωγή βάμβακα να αποκτήσει την αναγκαία προστιθέμενη αξία που επιδιώκουν όλες οι σχετικές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες. Ωστόσο, δεδομένου ότι η ΕΕ είναι καθαρός εισαγωγέας βαμβακιού, επιβάλλεται να βελτιωθούν και να ενισχυθούν οι έλεγχοι του εισαγόμενου προϊόντος. Από αυτή την άποψη, το βαμβάκι θα πρέπει να περιληφθεί στον κατάλογο των προϊόντων που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο δράσεων ενημέρωσης και προώθησης, αν και αυτό το μέτρο, από μόνο του, δεν θα αποτελέσει λύση για τον κλάδο.

3.5 Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει όλες τις προτάσεις της Επιτροπής που αποβλέπουν στη βελτίωση της ποιότητας του βαμβακιού. Κατά τα τελευταία χρόνια, ο κλάδος πραγματοποίησε σημαντικές προόδους ως προς την προστασία του περιβάλλοντος μέσω της προώθησης των ολοκληρωμένων συστημάτων παραγωγής, των γεωργο-περιβαλλοντικών ενισχύσεων και της βιολογικής παραγωγής. Στην Ισπανία διαδίδεται όλο και περισσότερο η ολοκληρωμένη παραγωγή, σε συνδυασμό με την εφαρμογή γεωργο-περιβαλλοντικών μέτρων, ενώ στην Ελλάδα θα υιοθετηθεί το 2008 μηχανισμός ρύθμισης της ολοκληρωμένης παραγωγής. Το νέο καθεστώς θα πρέπει να ενθαρρύνει τέτοιου είδους πρωτοβουλίες.

3.6 Η ΕΕ θα πρέπει να διευκολύνει τη προσαρμογή του κοινοτικού κλάδου του βαμβακιού στη χρήση νέων μέσων τεχνολογικής καινοτομίας.

3.7 Η ΕΕ είναι καθαρός εισαγωγέας βαμβακιού. Η κοινοτική παραγωγή αντιπροσωπεύει μόλις το 2 % της παγκόσμιας κατανάλωσης βαμβακιού και τοποθετείται πολύ μακριά από τους μεγάλους παραγωγούς (Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα, Ινδία κ.ά.). Επομένως, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν συμμετέχει στον καθορισμό των τιμών της πρώτης αυτής ύλης σε διεθνές επίπεδο και η κοινοτική στήριξη προς τους βαμβακοπαραγωγούς δεν παράγει αποτελέσματα στρέβλωσης του ανταγωνισμού. Συνάγεται, λοιπόν, ότι η Επιτροπή οφείλει να προστατεύει τον ευρωπαϊκό κλάδο του βάμβακα όταν εγκαλείται σε πολυμερή φόρουμ, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου.

Βρυξέλλες, 22 Ιανουαρίου 2008